Z. T. Karabayeva

7.4. Yo‘ldoshning  roli 
 
Bachadon  silliq pardasi va homila qon tomirlarini  birlashtirish  orqali  ona 
va    homilani  bog‘lab  turuvchi  yo‘ldosh,    o‘sayotgan  bolani    oziqlantirish    hamda 
uni  keraksiz  chiqindilardan  tozalab  turishdek  muhim  bo‘lgan  vazifani  bajarib, 
homiladorlik davrining eng muhim bog‘lovchisi hisoblanadi.  

---

 
 
166 
 
1. Yo‘ldosh   metabolizmi.  Homiladorlik jarayoinida o‘sib boradigan murak-
kab  va  dinamik  tizim  bo‘lgan  yo‘ldoshning  o‘zi  ham  qator  toksik  moddalar 
hujumiga  duchor  bo‘ladi.  Uning  toksikologik  ahamiyati  bajaradigan  asosiy  3  ta 
vazifasiga  asoslanadi:  kislorodga  to‘yingan  qonni  homilaga  yetkazib  berish,  qon 
orqali  moddalarni  ikki  tomonlama  tashish  transporti  vazifasini  bajarish  va 
ksenobiotik  almashinuvni  yengillashritish.    Insondagi    asosiy    yo‘ldosh  oqsil 
izoformasi  CYP1A1  hisoblanadi,  lekin  uning  oqsil  ko‘rsatkichlari  (masalan, 
tamaki  yo‘nish  mahsulotlari,  deksametazon  yoki  atrof  muhitni  ifloslantiruvchi 
moddalar)  darajasi  past.  Boshqa  ko‘plab    muhim  CYP  lar    uchun,  tadqiqotchilar  
inson    yo‘ldoshida    mos    BRK  (bachadon  ribonuklein  kislotasi)  mavjudligini  
ko‘rsatishgan,  lekin  proteinning  yuqori  miqdorini  yoki  u  bilan  bog‘liq  katalitik  
faoliyatini  aniqlab  bera  olishmagan.
 
CYP1A1 inson yo‘ldoshidagi ksenobiotiklar 
metabolizmini kislotaga aylantiruvchi asosiy katalizator hisoblanadi. 
2. Yo‘ldosh    tashuvchilar.  Tadqiqotchilar  yillar  davomida,  yo‘ldoshga  kim-
yoviy  moddalar  passiv  diffuziyalar  orqali  o‘tadi,  deb  taxmin  qilishgan,  ammo 
ksenobiotik  tashuvchilarning  rolini  isbotlovchi  dalillar  ko‘plab    to‘plangan. 
Tashuvchining  vazifasi  faol  bo‘lib,  homiladagi  o‘zgarishlar  bilan  hamohang 
ravishda harakat qiladi. Yo‘ldosh vazivasi nuqtai nazaridan, ustki membranada ona 
qoni  tarkibidagi  ksenobiotiklarni  mumkin  qadar  kamaytirish  uchun  tashuvchilar 
harakatga  keladi,  bunda  ABK  tashuvchilarning  ahamiyati  kattadir.  Bunda  tashuv-
chilar foydali moddalarni qabul qilish hamda homilaning chiqindilarini ona qoniga 
qayta tushishidan  himoya  qilishni  tartibga  solib  turishga  yordam  beradi.