Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

Texnik tavsiflari 

Mashinaning umumiy og‘irligi:
27216 kg 

Maksimal tortish kuchi:
21773 kg 

Og‘irligi va tortish kuchi belgilangan og‘irlikdan 3% kam yoki 
ko‘p farq qilishi ro‘xsat etilgan.
 
Tezligi 

Oldinga 

Birinchi: 
4.0 km/soat 

Ikkinchi: 
6.2 km/soat 

---


Uchinchi:
7.4 km/soat 

To‘rtinchi:
10.8 km/soat 

Beshinchi:
15.3 km/soat 

Oltinchi: 
24.0 km/soat 

Orqaga 

Birinchi: 
4.0 km/soat 

Ikkinchi: 
6.2 km/soat 

Uchinchi:
15.3 km/soat 
 
Gabarit o‟lchamlari 

Uzunligi: 
4928 mm 

Kengligi: 
2591 mm 

Balandligi:
1626 mm

Balandligi: (kabinasi bilan) 
1981 mm 

G‘ildiraklar bazasi: 
2286 mm 

Yerdan kuzovgacha balandligi:
178 mm 
 
Burilish radiusi 
 
 
 
 

Old g‘ildiraklarni standart boshqaruv rulida: 
6400 mm 

To‘rtala g‘ildirakni qo‘shimcha boshqaruv rulida:
4267 mm 
 
Qiyalik burchagi 

Ko‘ndalanggiga:
8.0 gradus 

Bo‘ylamasiga: 
17.0 gradus

Qiyalikda:
14.0 gradus 
 
Dvigatel

Sertifikat:
standart Tier II 

Ishlab chiqaruvchi: 
Deutz Model 
BF6M1013 

Turi:
dizelli, to‘rt taktli dvigatel, 
suv
bilan sovitiladigan va
turbonadduvli 

Silindrlari soni va holati:
6 silindrli, bir qatorda 

Bak sig‘imi:
7,14 l 

Quvvati: 
190 l.s. 141 kN, 2500 
ayl/minutda 
Tezliklar qutisi 

Ishlab chiqaruvchi: 
Funk Mfg. Co. 

Turi:
transformator 

Tezliklar soni: 
oldinga 6, orqaga 3 ta 

Boshkaruv:
elektrli 
 

---

Oldingi most 

Ishlab chiqaruvchi: 
Rockwell SVI

Model: 
5 (Axle-Tech) 

Turi:
planetar uzatmali rul 
boshqaruvi 

Boshqaruv ruli: 
silindrli 

Gidrostat:
ikki hissa, ikki 
pog‘onali 

Shinasi: 
365/80R20 radialli, 
kamerasiz 

Tuguni: 
tayanch tsapfa 
 
Orqangi most 

Ishlab chiqaruvchi: 
Rockwell SVI

Model: 
5 (Axle-Tech) 

Turi:
planetar uzatmali qattiq 

Shinasi: 
365/80R20 radialli, 
kamerasiz 

Qo‘shimcha imkoniyatlar: 
orqa most 
hildiragi boshqariluvchan 

Tuguni: 
amortizatsiyalanmaydigan qurilma 
Tormoz tizimi 

Oldingi va orqangi bir vaqtda ishlaydi 

To‘rtala g‘ildiraklari barabanli tormoz, 400x120-mm gidravlik 
Gidravlik rul boshqaruvi 

Turi:
ikkita g‘ildiragi gidravlik 
boshqariladi 

Qo‘shimcha: 
to‘rtala g‘ildiragi gidravlik
boshqariladi

Nasos: 
tishli g‘ildirakli to‘g‘ri uzatishli 

Rul tsilindri: 
ikki hissa yoqish 

to‘rtala g‘ildirak boshqaruvli 

dastlab elektrik yordamida tanlash, suyultirish va siqish yo‘li bilan 
ishlaydi. 

---

 
 
2.16-rasm. Havo kemasini shatakka olish mashinasi “GT-50” 
Gidrotizim moy baki 

Turi:
ajraluvchi 

Sig‘imi: 
64,4 litr 

Elektrotizimi: 

Ishga tushuruvchi tizim:
12V 

Quvvat tizimi: 
70A (tinch holatda ko‘proq
quvvatlantiradi) 
Yoqilg‟i tizimi 
 
 
 

Bak sig‘imi:
151 litr 

Yoqilg‘i turi: 
dizelli № 2 yoki jetA-1 
Tirkamali qurilma 

Turi:
shtiftli tirkama, «kemlok» siquvchi 
turi 

Yerdan balandligi:
406.4 mm 

Shtift diametri: 
63.5 mm 
 
 
§ 2.17 Havo kemalarini shatakka oluvchi GT110 modelli mashinalar 
Texnik tavsiflari 

Umumiy og‘irligi:
40824-54480 kg 

Tortish kuchi: 
32688-35412 kg 

Tezliklari:
oldinga: 1chi 2,4 km/soat
2 chi 4,8 km/soat 
3 chi 8 km/soat 
4 chi 21,7 km/soat 

---


Orqaga ham shu tarzda, faqat to‘rtinchi tezliksiz 
 
Gabarit o‟lchamlari 

Uzunligi: 
6553 mm 

Umumiy uzunligi:
7620 mm 

Kengligi: 
2794 mm 

Balandligi:
1727 mm 

G‘ildiraklar bazasi: 
3150 mm 

Yerdan balandligi:
254 mm 

Minimal burilish radiusi(ichki): 
2438 mm 

Minimal burilish radiusi(tashqi): 
6604 mm 
 
2.17-rasm. Havo kemasini shatakka olish mashinasi “GT-110” 
 
Dvigatel 

Markasi: 
Deutz, model:BF6M1013CP 

Turi:
dizelli,sovutish tizimli, 6 silendrli

Porshenni yurish diametri: 
108 x130 mm 

Sig‘imi: 
7,14 litr 

Quvvati: 
255 l.s. 2300 ayl/minutda 

Burovchi moment:
96,8 kg/m 
 
Tezliklar qutisi 

Markasi: 
ZF markali 

Turi:
burovchi momentni 
o‘zgartiruvchan 

Boshqaruv:
elektronli o‘z vaqtida uzatish 
 

---

Tormoz tizimi 

Ishchi tormoz: 
gidravlik uzatmali 4 ta g‘ildirakda 

Parkli tormoz: 
prujinali 

Gidravlik tormoz:
tishli g‘ildirak o‘qiga biriktirilgan 
 
Gidravlik tizim 

Turi:
porshenli, 152 litr/minut 

Sig‘imi: 
113 litr 

Gidravlik kuchaytirilgan rul 

Uch turdagi elektronlashgan rul 

12V kuchlanishli favqulotda holatda Yordamchi rul 
 
Elektotizim 

Kuchlanish:
12V 

Generator:
90A 
 
Yoqilg‟i tizimi 

Yoqilg‘i baki: 
246 litr 

Yoqilg‘i turi: 
dizelli yoki Jet-A kerosini 
 
Qo‟shimcha imkoniyatlari 

Batariyalarni isitish tizimi 

Dvigatelni sovutish tizimi 

Isitish karteri 

Yoqilg‘i filtrini isitish 

Sirpanishni oldini oluvchi tizimlardan iborat. 
 
§ 2.18 Aerodrom yoqilg‟i quyish texnikalari 
 
Aeroportlarda asosan havo kemalari uchun yoqilg‘i texnikalari ishlatiladi. 
Bularga yoqilg‘i quyish mashinalari va gidranntli quduqdan shlanglar orqali 
yoqilg‘i quyish tenikalari kiradi. Aerodromda katta miqdorda yoqilg‘i 
joylashadigan zahiralar mavjud bo‘lib, havo kemasining turiga va yoqilg‘i 
bakining hajmiga qarab 4000-40000 litrgacha bo‘lgan yoqilg‘i tashib quyib 
beruvchi mashinalari xizmat qiladi.
O‘zbekistonda parvoz qiluvchi havo kemalari yoqilg‘i bakining sig‘imi 
quyidagicha: Airbus 300-600 yuk havo kemasining yoqilg‘i bakining sig‘imi – 
62000 litr; Airbus 310-200 havo kemasining yoqilg‘i bakining sig‘imi – 62100 
litr; Airbus 320 havo kemasining yoqilg‘i bakining sig‘imi – 23800 litr; Boeing 
747-400F yuk havo kemasining yoqilg‘i bakining sig‘imi – 216850 litr; Boeing 
757-200 havo kemasining yoqilg‘i bakining sig‘imi – 42300 litr; Boeing 767-
300ER havo kemasining yoqilg‘i bakining sig‘imi – 91300 litr; IL-76MF havo 

---

kemasining yoqilg‘i bakining sig‘imi – 80000 litr va IL-114-100 havo 
kemasining yoqilg‘i bakining sig‘imi – 8000 litrni tashkil etadi. 
Bu havo kemalariga yoqilg‘i quyish mashinalari nasoslar yordamida 
maxsus shlanglar bilan havo kemasining yoqilg‘i bakiga yoqilg‘i quyadi. 
Ayrim rivojlangan aeroportlarning angarida maxsus quduqlar mavjud bo‘lib, 
quduqdan gidrant mashinalari yoqilg‘ini bevosita havo kemasi bakiga shlang 
yordamida nasoslar bilan so‘rib quyib beradi. Bu esa havo kemalariga xizmat 
ko‘rsatishni tezkorligidan darak beradi, bundan tashqari xavfsiz va kam mexnat 
talab qilinib, iqtisodiy tomondan ham juda qulaydir. Aerodromda asosan avi-
atsion yoqilg‘ilar ishlatiladi.