Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

 
Uchish apparatlarini shatakka olish shatak tushunchasi
. 
Uchish apparatlarini shatakka olish bu sammolyotlarni uchish oldidan 
yoki boshqa sababga ko‘ra bir joydan boshqa joyga aerodrom shatak 
yordamida shatakka olish yoki shatakka olishga aytiladi. 
Ayrim hollarda uchish apparati texnik ko‘rikdan o‘tkazish maqsadida 
angar TECH da shatakka olish mumkin. 
Shatak xavfsiz va aniq bajarilishi shart. Shatakka olish vaqtida uchish 
apparatiga yoki boshqa aerodrom jihozlariga shikast etmasligi kerak.
Buning uchun shatak ishtirokchilari bilimli mutahasislardan tarkib topgan 
bo‘lishi kerak.
Shatak – uchishapparatlari harakatlana olmaydigan yoki uchish apparati 
o‘zi harakatlanishi xavfli bo‘gan hududlarda bajariladi. 
Bunday shatak ishtirokchilari o‘zaro kelishgan holda va hududning 
o‘rgangan holda yakdil harakat qilishadi.
Shatakda uchish apparatining hajmiga qarab 3 kishidan 5 kishigacha 
mutahasislar ishtirok etishi mumkin. 

---

2.13-rasm. Havo kemasini shatakka olish mashinasi 
 
Shatakning ikki turi mavjud. 
1.
Uchish apparati oldinga
2.
Uchish apparatini orqaga shatakka olish.
 
Shatak vaqtida quyidagilar taqiqlanadi. 
1.
Shatak vaqtida samolyotning ustida odam bo‘lishi
2.
Shatak vaqtida nosozliklarni bartaraf qilish.
3.
Grunt aerodromlarda samolyotlarni orqaga shatakka olish. 
Shatak ishtirokchilari o‘zaro kelish gan holda samalyotning ikki qano-
ti chetlariga va samalyotning tumshiq qismiga joylashadi. 
Bunda har bir ishtirokchi o‘z hududida to‘qnashuv bo‘lishini oldini oladi. 
Shatakni to‘g‘ri amalga oshirish uchish apparatlarining har – xil
zararlardan saqlash, chunki aviasisiada – uchish apparatlari etakchi rol 
o‘ynaydi.