Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

 V– 
grunt skeletining hajmiy og’irligi; 
 – 
gruntning solishtirma og’irligi, gr/sm
3
; 
 – 
suvning zichligi.
 
U    holda 
suvga  to’yinganlik  koeffitsiyentini
  quyidagi  ifoda  orqali  ham  aniqlash 
mumkin:  
G = 
 
 bu yerda: E – g’ovaklik koeffitsiyenti.  
Namlik  darajasi  gruntlarning  qarshiligini  hisoblash  usuli  bilan  aniqlashda 
qo’llaniladi.  Qumli  gruntlar  namlik  darajasi  G  ning  qiymatiga  asosan  quyidagi 
turlarga ajratiladi. 
namligi oz bo’lgan, bu yerda    0juda nam bo’lgan, bu yerda     0,5suvga to’yingan, bu yerda         G > 0,8 
        Ba’zan G ning qiymati  1 dan katta bo’lsa, grunt suvga juda to’yingan bo’ladi. 
Gigroskopik namlik.  Gigroskopik namlik deb, havoda quritilgan grunt tarkibidagi 
suv  miqdorining  100-105 
0
C  quritilgandagi  quruq  grunt  miqdoriga  nisbatiga 
(foizda ifodalanadi) aytiladi.  
        Gigroskopik  namlikni  aniqlash  uchun  gruntni  havoda  quritib,  0,5mm 
o’lchamli  elakdan  o’tkaziladi. Oldindan quritilgan  va  og’irligi aniqlangan idishga 
10-15gr  solinadi.  Grunt  100-105 
0
C  haroratda  quritish  shkafida  quritiladi.  Tajriba 
baravariga  ikkita  idishga  olib  boriladi.  Gilli  gruntlar  5  soat,  qumli  gruntlar  3  soat 

---

176 
 
 
quritiladi.  Quritilgan  grunt  kalsiy  xlor  (CaCl)  solingan  eksikatorda  sovutiladi  va 
so’ngra tortiladi. 
        Gigroskopik namlik quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:  
 
(natija 0,01% aniqlikda topilishi kerak).  
bu yerda: q
0
 – idishning og’irligi; 
q
1
 – idishning havoda quritilgan grunt bilan og’irligi; 
q
2
 – idishning quritish shkafidan olinib sovutilgandan keyingi og’irligi. 
 
        Gigroskopik  namlikning  qiymati  gruntning  fizik  xususiyatlarini  aniqlashda, 
hisoblash ishlarida qo’llaniladi. Masalan, gruntning solishtirma og’irligini aniqlash 
uchun, albatta, gigroskopik namlikni aniqlash kerak bo’ladi va hokazo.