Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

 
Tosh tuzi 
– tarkibi galit mineralidan iborat bo’lib, tabiatda qavat – qavat 
holda uchraydi.    
 
 
 
 
 
 
 
 
Organik  yo’l  bilan  hosil  bo’lgan  cho’kindi  tog’  jinslari: 
Organik  tog’ 
jinslari  hayvon  va  o’simlik  qoldiqlaridan  hosil  bo’ladi.  Organik  cho’kindi  tog’ 
jinslari  o’zining  hosil  bo’lish  sharoitiga,  mineral  va  kimyoviy  tarkibiga  qarab  har 
xil bo’ladi. Ularga ohaktosh, mergel, bo’r diotomit, torf va boshqalar kiradi.  

---

71 
 
 
 
Ohaktosh
  tarkibi  toza  kalsiydan  iborat  bo’lib,  oq  rangda  agar  unda 
aralashmalar  bo’lsa  uning  rangi  har  xil  bo’ladi.  Ohaktosh  organic  yo’l  bilan  hosil 
bo’lsa, uning tarkibida hayvonot dunyosining qoldiqlarini uchratish mumkin.
4
 
 
22-rasm. Ohaktosh Road, Burren, Janubiy Irlandiya 
 
Bu xususiyati orqali u kimyoviy yo’l bilan hosil bo’lgan ohaktoshdan farq 
qiladi.  Ohaktoshlar  ichida  ko’pincha  chig’anoqlar  ham  bo’ladi.  Agar  chig’anoqlar 
ko’p bo’lsa, ular 
chig’anoqtoshlar 
deb ataladi. Ko’pincha kalsiy karbonat gil bilan 
aralash holda uchraydi. Agar  gil miqdori tog’ jinsining tarkibida 30 –  50% bo’lsa 
bunday tog’ jinsi 
mergel 
deb ataladi. Mergel tabiatda keng tarqalgan bo’lib, oq va 
turli oqish ranglarda bo’ladi. Mergel sement olish sanoatida ko’p ishlatiladi. 
 
Diotomit 
suv  o’tlardan  paydo  bo’lib,  minerologik  tarkibi  asosan  opaldan 
iborat.  Diotomit  rangi  oq  yoki  sariq,  g’ovakli  yumshoq  va  yengil  tog’  jinsi 
bo’lib,qo’l bilan  yaxshi uqalanadi, namni  o’ziga  yaxshi  tortadi  va  yopishqoq. Shu 
xususiyatdan  foydalanib,diotomitni  kimyo  sanoatida  shimuvchi  modda  sifatida 
ishlatiladi.  
 
Trepel 
diotomitga  o’xshash  tog’  jinsi  bo’lib,tarkibida  o’zgarmagan 
organizmlarning  qoldiqlari  kamligi  bilan  farqlanadi.  Mineralogik  tarkibi  opaldan 
iborat bo’lib, gil donalarining qo’shimchalari ham bor.