Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

12-§.Yer osti suvlarining paydo bo’lishi. 
 
Yer  osti  suvlarining  hosil  bo’lish  masalasi  anchagina  murakkab  bo’lsa 
ham, ba’zi hollarda bu masala nisbatan oson hal etiladi. (O.K. Lange)  
 
Yer  yuziga  qor  va  yomg’ir  sifatida  tushgan  suvning  hammasi  ham  ko’z 
o’ngimizda yuvish va yotqizish ishlarini bajaravermaydi. Qisqa vaqt ichida savalab 
yoqqan  yomg’irning  hammasi  ham  yer  ustida  oqib  ketavermaydi,  balki  ma’lum 
miqdori yerga singib ketadi. Tog’ jinsi qanchalik bo’sh va sochiq bo’lsa, suv unga 
shu qadar ko’proq singadi. Yerga singib ketgan suv, suv o’tkazuvchi tog’ jinsining 
zarralari  orasidan  o’tib,  birorta  suv  o’tkazmaydigan  qavatga  borguncha  tushishda 
davom  etadi,  suv  o’tkazmaydigan  qavatga  yetgach,  suv  tog’    jinsi  g’ovaklari, 
bo’shliqlari va yoriqlarini to’ldira boshlaydi. Bunday suv to’planadigan 
qavat suvli 
qavat
  yoki 
suvli  gorizont
  deb  ataladi.  Suvli  qavat  yer  qobig’ining  har  turli 
chuqurliklarida  (santimetrdan  tortib  o’n  va  yuzlab  metr  chuqurliklarda)  yotadi. 
Botqoqlik  joylarda  suv  o’tkazmaydigan  qavat  yer  yuziga  juda  yaqin  yotganligi 
sababli,  bunday  joylarda  hamma  vaqt  suv  yer  yuzasiga  chiqib  turadi.  Yerga  faqat 
qor  va  yomg’ir suvlarigina emas, balki daryo, ko’l va soylardagi ariqlardagi oqar 
suvlarning  ham  bir  qismi  qirg’oqlardagi  va  oqimining  ostidagi  tog’  jinslariga 
singib  turadi.  Yer  usti  suvlarining  yer  bag’riga  singishi  (shimilishi)