Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar



Download 7,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet209/252
Sana06.01.2022
Hajmi7,26 Mb.
#322513
1   ...   205   206   207   208   209   210   211   212   ...   252
Bog'liq
fayl 1625 20210826

Sel  oqimining  harakat  tezligi.
  Sel  oqib  kelayotgan  daryo,  soy  o’zanning 
nishabligiga,  sel  oqimi  tarkibiga,  hajmiga  bog'liq  holda  2  m/sek,  dan    8  m/sek 
gacha o’zgaradi. 
 
     
 
105-rasm. Seldan keyingi holat 
 
Sel  tarkibidagi  qattiq  jinslarning  miqdori  sel  oqimi  kelayotgan  o’zanning 
nishabligiga bog'liq bo’lib, nishabligi katta bo’lgan o’zanda qattiq materiallar ko’p, 
nishabligi  kichik  bo’lgan  joylarda  oz  bo’ladi.  Masalan,  nishabligi  30-35
0
  bo’lgan 
joylarda  qattiq  jinslarning  miqdori  60-70%  ni,  nishabligi  15
0
  bo’lgan  yerlarda  40-


290 
 
 
45  %  ni  tashkil  etadi.  Qattiq  jinslarning  miqdori  qanchalik  ko’p  va  o’zanning 
nishabligi katta bo’lsa, sel oqimining harakat tezligi shuncha yuqori bo’ladi. 
Sel  oqimining  tezligini  aniqlash  uchun  uning  turini  bilgan  holda,  quyidagi 
ifodalardan  foydalanish  mumkin.  Agar  selning  tarkibi 
qum
  va 
shag'aldan
  iborat 
bo’lsa, (suv-tosh oqimi bo’lganda) I. X. Xerxsuladze (1947) ifodasidan foydalanish 
mumkin: 
bunda: 
 
bu yerda 
d - sel oqimi tarkibidagi eng katta tog' jinsi bo’laklarining diametri, mm; 
 - sel oqimi tarkibidagi qattiq jinslarning o’rtacha solishtirma og'irligi; 
P  -  sel  oqimidagi  qattiq  jinslarning  miqdori,  %.  Bu  kattalik  quyidagi  ifoda  orqali 
aniqlanadi: 
 
 
Agar  sel  oqimining  turi 
suv-tosh-loyqa
  bo’lsa,  M.  A.  Mostnov  ifodasidan 
foydalanib, selning tezligi quyidagicha aniqlanadi: 
 
 
 
bu yerda:  
-oqim harakatidagi qarshilik koeffitsienti bo’lib, u quyidagicha aniqlanadi: 
 
-sel tarkibidagi jins bo’laklarining o’rtacha diametri, mm; 
H -sel oqimining qalinligi; 
-sel o’tuvchi o’zanning nishabligi; 
-sel oqimi tarkibidagi jinslar cho’kishidan hosil bo’lgan yuzaning nishabligi. 


291 
 
 
 
Bu  kattalik  oqim  tarkibidagi  jinslarning  fizik-mexanik  xossasiga  bog'liq 
bo’lib, quyidagi ifoda orqali aniqlanadi: 
 
 
bu yerda: 
 -oqim tarkibidagi jinsning qurigandagi ishqalanish koeffitsienti; 
 -oqim tarkibdagi gilli jinsning yopishqoq holdagi ishqalanish koeffitsienti. 
 
Agar  sel  oqimining  turi 
loyqa
  va 
suvdan
  iborat  bo’lsa,  uning  tezligi  S.  M. 
Fleyshman (1970) ifodasi orqali aniqlanadi. 
 
 
 
bu yerda: 
-suv oqimi tezligi; 
  -  sel  oqimi  tezligining  kamayish  koeffitsienti,  u  selning  tarkibiga  va 
yopishqoqligiga bog'liq holda quyidagi ifoda orqali aniqlanadi: 
 
 
 
bu yerda: 
c
-sel oqimining hajmiy og'irligi; 
-sel oqimining yopishqoqlik effektivligi (puaz hisobida); 
-sel oqimining suyuq holdan yopishqoq holga o’tishdagi yopishqoqlik chegarasi 
(
=3 puaz). 


292 
 
 
Sel  hosil  bo’ladigan  havzalarda  sel  oqimi  harakat  tezligining  eng  katta  va 
eng  kichik  hamda  o’rtacha  miqdorlarini  aniqlash,  sel  havzasining  qaysi  qismida, 
qanday  miqdorda  o’tishini,  bular  esa  o’z  navbatida  selga  qarshi  kerakli  chora-
tadbirlarni qo’llash uchun kerak bo’ladi. 

Download 7,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   205   206   207   208   209   210   211   212   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish