Z nishonova, D. Qarshiyeva eksperimental psixologiy a

Ekspert baholash metodi.
Bu metod shaxs psixologiyasida keng 
qo'llaniladi. Ekspertlar sifatida tekshirilayotgan kishilarni yaxshi 
biladigan shaxslar - bolalar bog‘chasi va maktab-intematlaming 
tarbiyachilarini, sinf rahbarlari, ishlab chiqarish-texnika bilim yurt- 
larining murabbiylari, ishlab chiqarishdagi murabbiylar, ilmiy jam oa 
rahbarlari, harbiy komandirlar, sport trenerlari qatnashishlari mum­
kin. Ekspert baholarni ko'proq xususiyatlarning sifat jihatidan 
namoyon bo‘lishini tasvirlash emas (buni ekspertlar bilan qilinadigan 
keyingi suhbatlarda o ‘tkazilsa ancha foydaliroq bo'ladi), balki 
o'rganilayotgan xususiyatlarning ifodalanishini miqdoriy baholash 
tarzida, ya’ni u yoki bu xususiyat yoki xulq-atvor elementlari 
darajalarini baholash tarzida o'tkazilsa maqsadga muvofiq boMadi. 
Ekspertlar umumlashtirish bilan bog‘liq bo'lmagan xulq-atvor 
elementlarining ancha-muncha mayda qismlari ifodalanganligini 
qayd qilishi lozim. Umumlashtirish - ekspertning emas, balki 
tadqiqotchining ishidir.
0 ‘z-o ‘zini kuzatish metodi.
XY III-X IX asrlar empirik psixolo- 
giyasi tomonidan kamsitilgan bu metod so‘nggi yillarda yana 
m a’lum ahamiyatga ega bo‘lib bormoqda. Chunonchi, suhbat va 
savol-javob metodlarini o ‘z-o‘zini kuzatish metodi orqali olingan 
m a’lumotlarsiz qo‘llab bo‘lmaydi. Buni suhbat va shaxsiy savol- 
javob o ‘tkazish uchun savollar tuzishda hisobga olish zarur. Lekin 
o ‘z-o‘zini kuzatish, garchi psixologik tadqiqotlarning asosiy metodi 
bo‘lmasa-da, mustaqil ahamiyatga ega bo'lishi mumkin. 0 ‘z-o‘zini 
kuzatish metodi psixik holatlarni, ya’ni tetik kayfiyatni, achchiq- 
lanishni, ishchanlikni, kasb bilan bog‘liq bo'lgan sermahsul ishlarni 
o ‘rganishda ayniqsa foydali bo'lishi mumkin.
Testlar metodi.
Testlar, ozmi yoki ko'pm i standartlashtirilgan 
(bir xillashtirilgan) shaxs xususiyatlarini qisqa muddatli sinash 
usullaridir. Yaxshi asoslangan test - bu oldindan o'tkazilgan katta 
eksperimentlar natijasidir. Nazariy jihatdan asoslangan va eksperi­
mental jihatdan muhokama qilingan testlar tadqiqotchi uchun ilmiy 
va amaliy ahamiyat kasb etishi mumkin.
A rxiv metodi.
Amerika ilmiy adabiyotlarida «Arxiv metodi» 
degan atama qabul qilingan, bunday tadqiqotlarni o'tkazuvchi psixo- 
log sinaluvchining xulqini kuzatmaydi va o'lcham aydi, balki, kun­
dalik qaydnomalami va yozuvlami, arxiv materiallarini, mehnat, 
o'quv yoki ijodiy faoliyatini tahlil qiladi.
23

---

Sobiq sovet psixologlari bu metodni ifodalashda boshqa 
atamadan foydalanishdi. Ko‘p hollarda