Z. N. Yulchiyeva kasbiy psixologiya

3.
 
Muhandis tizimida kasbiy qobiliyat va kasbiy mahorat 
Muhandis xodimlarining kasbiy qobiliyati va mahoratini 
takomillashtirishning 
yetakchi 
omillaridan 
biri 
xodimlarni 
psixologik jihatdan tayyorlashdir. 
Kasbiy faoliyat – bu ijtimoiy muhim faoliyat bo‘lib, uni bajarish
maxsus bilimlar, ko‘nikma va malakalar, shuningdek, shaxsning 
kasbiy shartlangan sifatlarini talab etadi. Kasbiy faoliyat – bu 
mehnat faoliyati (E. F. Zeer). 

---

72 
Muhandis 
xodimlarning 
kasbiy 
mahorati 
va 
faoliyat 
samaradorligini oshirishda shaxsiy xislatlariga alohida talablar 
qo‘yiladi. Ushbu faoliyat xodimlarda hissiy-irodaviy barqarorlikni 
rivojlantirish, zo‘riqishni vujudga keltiruvchi omillar ta’siriga qarshi 
psixologik tayyorgarlikni shakllantirishni talab etadi. 
Xodimlarning psixologik tayyorgarligi ularning faoliyat tizimi 
va kasb mahoratining kompleks tarkibiy qismidir. U xodimning 
shakllangan va rivojlangan psixologik xususiyatlari majmui bo‘lib, 
tergov, operativ xizmat va profilaktik faoliyatning o‘ziga xos 
muhim psixologik xususiyatlariga javob beradi, ularni amalga 
oshirishning zarur shart-sharoitlari hisoblanadi. U to‘rt guruhga 
kiruvchi tarkibiy qismlardan iborat: 
–
xodimning psixologik jihatdan kasbiy faoliyatga yo‘nalti-
rilganligi va his-tuyg‘ulari 
(o‘zi ishlayotgan vaziyatlarni psixologik 
jihatlarini va kishilarni tushunishga intilishi, qiziqishlari va ularni 
tushuna olishi); 
–
xodimning kasbiy mahorat va taktik faoliyat samara- 
dorligini oshirishga oid psixologik tayyorgarligi. 
Ushbu tayyor-
garlik kasbiy mahorat samaradorligini oshirishda, kasbiy faoliyat 
tizimida psixologik sharoitlarni tushunish va ularni yarata olishda, 
kasbiy (nutqli va nutqsiz) harakatlarni amalga oshirishning psixolo-
gik vositalaridan mahorat bilan foydalanish, operativ xizmat vazifa-
larining samarali hal etilishini ta’minlovchi psixologik usullarning 
butun kompleksini mohirlik bilan qo‘llay olishda namoyon bo‘ladi; 
–
xodimning rivojlangan kasbiy kuzatuvchanligi va xotirasi 
(kasbiy kuzatish samaradorligini oshirish uchun psixologik asoslan-
gan usul va qoidalarni qo‘llash mahoratini o‘z ichiga oladi) rivojlan-
gan kasbiy diqqatlilik, sezgi va tasavvur organlarining mashq orqali 
rivojlanganligi, hal etilishi kerak bo‘lgan vazifalar uchun muhim 
bo‘lgan ma’lumotlarni tez, to‘liq va aniq esda olib qolish, xotirada 
yaxshi saqlash va to‘g‘ri bayon etish bo‘yicha mashq qilganlik; 
–
psixologik barqarorlik 
(xodimning tergov, operativ xizmat 
faoliyatining psixologik jihatdan murakkab, hissiy jihatdan tarang, 
xavfli va mas’uliyatli vaziyatlarda xotirjam va ishonch bilan harakat 
qilish qobiliyatida namoyon bo‘ladi). 

---

73 
Xodimning kasb mahoratini oshirishda uning psixologik 
bilimlarga egaligi muhim ahamiyatga ega. Ilmiy dalillar va mavjud 
ijobiy tajriba professional ta’lim tizimiga psixologik tayyorgarlikni 
maqsadga yo‘nalgan tarzda oshirib borishning maxsus vazifalari, 
shakl va usullarini kiritish zarurligini ko‘rsatmoqda. Bugungi kunda 
kasbiy mahorat – ichki ishlar organlarining faoliyat samaradorligini 
oshiruvchi muhim omillardan biridir. 
Shu ma’noda muhandis xodimlarining kasbiy mahorati, 
xodimlarda operativ xizmat vazifalarini muvaffaqiyatli va samarali 
bajarish uchun zarur bo‘lgan xislatlarni shakllantirish, rivojlantirish 
va faollashtirish bo‘yicha maxsus tashkil etilgan maqsadga muvofiq 
ta’sir ko‘rsatish jarayonidir. 
Xodimlarning kasbiy faoliyati samaradorligini oshirish va 
kasbiy qobiliyat hamda mahoratini rivojlantirishda ular ma’lum bir 
kasbiy yo‘nalishga ega bo‘lmog‘i lozim.