Z. Mamadiyarov, A. Norov, O‘. Haydarov

 
M = APS x I 
Bu yerda: M – foiz marjasi; 
I – foiz stavkalarining o‘zgarishining kutilishi.
Bankning foiz riskiga tushib qolish darajasini baholashda 
quyidagi ko‘rsatkich qo‘llaniladi:
Fr = APS/Aktivlar x 100% 
Foiz siyosatini erkin yuritilishi uchun bank, uning xizmatlari 
qiymati koeffitsiyenti qaysi chegaralarda olib borilayotganligini 
bilish kerak. Ushbu ko‘rsatikch ta’minlanmagan xarajatlar hajmini 
aks ettiradi. Bu ko‘rsatkich 
minimal foiz marjasi (Mmin)
ko‘rinishida aniqlanadi, ya’ni xarajatlarni qoplash imkonini 
beruvchi, lekin foyda olib kelmaydigan aktivlar va passiv 
operatsiyalar 
bo‘yicha 
minimal 
stavkalarni 
ko‘rsatadi.
U quyidagicha aniqlanadi:

---

101 
x x 100% 
 
 
Bu yerda: Ax – harakatdagi bank aktivlari; 
Xt – bank faoliyatini ta’minlovchi xarajatlar; 
Xb – bankning boshqa xarajatlari; 
N – ko‘rilayotgan hisobot davridagi choraklar soni.
Mo‘ljallanayotgan foiz marjasi (Mm) 
– mazkur ko‘rsatkich 
orqali bank kredit shartnomasiga kirishdan oldin, xarajatlarni 
qoplabgina qolmay, balki rejalashtirilgan foydani olish imkoni-
yatiga ega bo‘ladi, u quyidagicha aniqlanadi:
Mm = 0,1 QR + Mmin + Pmin ; 
bu yerda: 0,1 QR – majburiy zaxiralar fondini shakllantirish 
bilan bog‘liq jalb qilingan resurslarga qo‘shimcha (jalb qilingan 
resurslar qiymatining 10% i qo‘shiladi).
Pmin – minimal risklar bo‘yicha bankning aktiv operatsi-
yalarining minimal foydalilik me’yori.
Bank aktiv operatsiyalarining minimal daromadliligi 
(Dmin) : 
Dmin = QR + 0,1QR + Mmin + Pmin .
Bank boshqaruvining asosiy maqsadi 
foiz marjasini,
ya’ni 
daromad keltiruvchi aktivlari bo‘yicha foizli daromadlari bilan 
uning majburiyatlari bo‘yicha foizli xarajatlari o‘rtasidagi farqni 
boshqarish (nazorat) dan iborat. Undan tashqari, 
spred
ga, ya’ni 
aktivlar bo‘yicha olingan o‘rtacha tortilgan stavkalar bilan 
majburiyatlar bo‘yicha to‘langan o‘rtacha tortilgan stavkalar 
o‘rtasidagi farqqa e’tibor qaratiladi. Foiz stavkasini boshqarishda 
GEP (nomutanosiblik) hisobga olinadi – u bankning fiksirlangan 
va suzib yuruvchi stavkalardagi aktiv va passivlarining balanslash-
maganligini ko‘rsatadi – BA/P. 
Inflyatsiya sharoitida foiz stavkalari prognoz qilish juda qiyin, 
shuning uchun risklarni boshqarishda bankda aktiv portfellarning 
muddatlari bo‘yicha balanslashtirish kerak. Bu ham juda mushkul,