Z. Mamadiyarov, A. Norov, O‘. Haydarov

8.3. O‘zbekiston Respublikasining soliq tizimi 
Umumdavlat soliqlari har yili qonuniy tartibda belgilanadigan 
normativlar bo‘yicha tegishli byudjetlar o‘rtasida taqsimlanadi. 
Soliqlar soliqqa tortish obyektiga qarab beshta asosiy guruhga 
bo‘linadi: 
-
Oborotdan olinadigan soliqlar; 
-
Daromaddan olinadigan soliqlar; 
-
Mol-mulk qiymatidan olinadigan soliqlar; 
-
Yer maydoniga qarab olinadigan soliqlar; 
Oborotdan olinadigan soliqlarga qo‘shilgan qiymat solig‘i, aksiz 
solig‘i, bojxona va yer osti boyliklari qiymatidan olinadigan soliqlar 
kiradi. Lekin oborot (aylanma) tushunchasi bizning qonunchiligimiz 
bo‘yicha ilgaridek mahsulot realizatsiyasi oborotidan emas, balki 
mahsulotlarni yuklab yuborgan qiymat bilan o‘lchanadi (KKSda). 
Yalpi tushumdan olinadigan yagona soliq ham oborotdan olinadigan 
soliqlarga kiradi. 
Daromaddan 
olinadigan 
soliqlarga 
yuridik 
shaxslarning 
daromadiga 
(foydasiga), 
jismoniy 
shaxslarning 
daromadiga 
solinadigan soliq, savdo tashkilotlarining belgilangan daromadidan 
soliqlari kiradi. Bu guruh soliqlarga infrastrukturani rivojlantirish 
solig‘i ham kiradi. 
Mol-mulk qiymatidan olinadigan soliqlarga mol-mulk solig‘i va 
boshqalar kiradi. 
Yer maydonlaridan olinadigan soliqlarga qishloq xo‘jalik, tovar 
ishlab chiqaruvchilarning yagona yer solig‘i va yuridik (noqishloq 

---

210 
xo‘jalik) va jismoniy shaxslarning yer soliqlari kiradi. 
Har qaysi davlatning soliq bo‘yicha qonunchiligiga, boshqa 
huquqiy-me’yoriy hujjatlariga, qolaversa milliy mentalitetiga ko‘ra 
soliqlar turli guruhlarga va shakllarga ajratiladi. O‘zbekiston 
Respublikasi hududida soliqlar byujdetga to‘lanishiga bog‘liq holda 
ikki toifaga bo‘linadi: 
-
Umumdavlat soliqlari; 
-
Mahalliy soliqlar va yig‘imlari. 
Harakatdagi soliq qonunchiligi bo‘yicha O‘zbekiston Respub-
likasida soliqlarning 13 turi, shu jumladan 7 umumdavlat va 6 
mahalliy soliqlar mavjuddir. 
Umumdavlat soliqlari bevosita davlat byujdetini daromad 
qismini asosiy manbasi hisoblanadi. Ushbu soliqlar davlat byudje-
tiga to‘lanadigan soliqlar hisoblanadi. 
Mahalliy soliqlar mahalliy, viloyat, shahar va tuman byudjetiga 
to‘lanishi lozim bo‘lgan soliq to‘lovlari hisoblanadi. 
Umumdavlat va mahalliy soliqlari