Z madraximova k. Ishonqulova ekologiya va atrof-muhit

Biosferada turg'unlikni saqlash
chora-tadbirlari. Sayyorada insonning roli 
katta. Yer yuzida u qadam qo'ymagan va o'z izini qoldirmagan joy kam qoldi. 

---

50 
Masalan, Arktikada 2 mln. dan ortiq temir bochkalar qolgan, Himolay tog'idagi 
qoyalarda alpinistlar qoldirgan konserva bankalari va boshqa chiqindilar 15-20 t 
dan ortgan. 
Inson yiliga Yer bag'ridan o'rtacha 2 mlrd. t ko‘mir, 1 mlrd. t neft qazib oladi. 
Har yili atmosferaga 8-9 mlrd. t CO
2
chiqaradi. 100 yil ichida atmosferaga 400 
mlrd. t CO
2
qo‘shilgan. Atmosferada uning miqdori 18% ga ortganligi tufayli 
Sayyoraning ayrim joylarida harorat + 3,5°C ko‘tarildi. Bu muhitda katta salbiy 
o'zgarishlarga olib kelishi mumkin, ya'ni, Arktika, Antarktika va yuqori tog' 
muzliklari erishi tezlashib, Dunyo okeani sathi ko‘tariladi, qancha-qancha yerlar, 
ekinzorlar, qishloq va shaharlarni suv bosadi.
Ishlab chiqarish jarayonida hosil bo'lgan milliardlab chiqindilarning ta‘siri: 1) 
foydali yerlar maydonini kamaytirmoqda; 2) tuproq va o'simlik qoplami, hayvonlar 
nobud qilinmoqda; 3) chiqindilar bilan havo, suv, tuproq ifloslanmoqda; 4) Yer 
osti suvlarining darajasi va tarkibi buzilmoqda; 5) eroziya jarayoni kuchaymoqda; 
6) foydali o'simliklar o'rnini begona o'tlar bosib ketmoqda; 7) tabiiy boyliklar 
kamayib, uning go'zalligi, estetik ko‘rinishi pasaymoqda; 8) insonlar o'rtasida turli 
kasalliklar, genetik cheklanish yuzaga kelib, ular ichida o'lim, ochlik 
ko‘paymoqda; 9) korxonalarda ishlab chiqarish darajasi pasayib bormoqda.
Biosferada biologik turg'unlikni saqlab qolishning asosida ekologik qonunlar, 
ya'ni organizmlar rivojlanishi abiotik omillar ta'sirida va biotik munosabatlar 
hamjihatligida, ularga bog'liq holda borishini bilish, populyatsiyalar, biotsenozlar 
va ekosistemalar a'zolarining soni, miqdor tarkibi va qalinligi, tuzilishini 
buzmaslik, buzilgan tabiiy joylami tiklash insonning vazifasidir. 
Biosferaning ifloslanishini aniqlash va ifloslanishning asosiy manbalarini 
aniqlashda biosferaning barcha tarkibiy qismlari bo'lgan atmosfera, gidrosfera, 
litosferalarning ifloslanish manbalarini aniqlash lozim. 
Atrof-muhit muammolari atrof-muhit sharoitida (to'g'ridan-to'g'ri yoki 
bilvosita) tabiiy sharoitlarni yomonlashtirishi mumkin bo'lgan o'zgarishlardir. Ular 
mahalliy yoki mintaqaviy ekologik muammolar maqomiga ega bo'lishi mumkin, 
ammo ba'zilari yerning butun biosferasiga ta'sir qiladi va insoniyatga tahdid soladi. 

---

51 
Hozirgi kunda ekolog olimlar quyidagi muhim global muammolarni ta'kidlashadi: 
1) atrof muhitning ifloslanishi (chiqindilar, neft mahsulotlari, pestitsidlar, mineral 
o'g'itlar, sintetik materiallar va boshqalar); 2) iqlim isishi; 3) kislota yog'inlari; 4) 
ozon qatlamini yo'q qilish; 5) hududlarning cho'llanishi; 6) biologik xilma-xillikni 
kamaytirish.