Z. M. Islomov, N. A. Muhamedov, F. A. Sindarova dinshunoslik akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma toshkent «Niso Poligraf»

HINDUIYLIK DINIDA TABAQALANISH TO‘RTgA 
BO‘LINADI
Braxmanlar (Ruhoniylar)
Kshatriylar (Harbiylar)
Vayshiylar (Savdogarlar, hunarmandlar)
Shudriylar (Past tabaqalar)
Hinduiylikda  trimurti  (uchlik)  –  Braxma,  Vishnu,  Shiva 
xudolari  asosiy  bo‘lib,  Braxma  ularning  eng  kattasi,  dunyoni 
yaratgan xudosi sanalsa-da, asosan Vishnu va Shivaga sig‘iniladi. 
Shundan kelib chiqib, hinduiylik ikki asosiy oqimga bo‘linadi:

---

23
1. Shivaga sig‘inuvchilar oqimi (Shivaizm).

2. Vishnuga sig‘inuvchilar oqimi (Vishnuizm).
Shiva  –  kambag‘allar  xudosi  sanalib,  «Rigveda»  manbasida 
Pudra nomi bilan zikr etilgan.
Vishnu  –  «Rigveda»  manbasida  u  quyosh  xudosi  –  birinchi 
darajali  xudo  hisoblanib,  ibodat  paytida  uni  Savitar  Roxita, 
Surya, Audita nomlari bilan ataydilar. U «Krishna bilan qo‘shilib 
yarim inson, yarim xudo shaklidagi qahramon deb tan olinadi».
Hinduiylikda «Mahobxorat» va «Ramayana» dostonlari o‘ziga 
xos  muqaddas  o‘rin  egallaydi.  Vishnu  ba’zida  to‘rtqo‘lli  qilib 
tasvirlanadi.
Krishna  murakkab  obraz  bo‘lib  u  haqda  olov,  chaqmoq, 
moma qaldiroq,  osmon,  quyosh,  bilan  bog‘liq  afsonalar  mavjud. 
Krishna jangovar, yengilmas qahramon sifatida ta’riflanadi.
Vishnuiylik  bayramlari  turli-tuman  bo‘lib,  ular  bir  necha 
kunlarga cho‘zilib ketadi. Ular duolar o‘qish, ta’zim bajo keltirish, 
ommaviy  diniy  marosimlarda  qatnashish,  hadya,  qurbonliklar 
atash, ibodatxona yaqinidagi yoki ichidagi hovuzlarda cho‘milish 
kabilar  bo‘lgan.  Bu  marosimlar  faqat  ruhoniylar  boshchiligida 
bajariladi.  Sigir  muqaddas  hayvon  sifatida  xudolar  qatorida 
e’zozlanadi.  U  keyinchalik  «tirik  but»ga  aylanib,  Shivaning 
ma’budlik  o‘rinini  to‘ldirdi.  Vishnuiylikda  muqaddas  hayvon 
maymun  bo‘lib  «Rigveda»da  «Vrishakani  (erkak  maymun) 
timsolida  Xanumanning  timsolini  ko‘rishimiz  mumkin»,  degan 
rivoyat  keltirilgan.  Maymun  «Ramayana»  dostonidagi  odam-
xudo – Ramning ittifoqchisi maymun-xudo Xanumanning vakili 
sifatida ulug‘lanadi.
Hinduiylikda  Hindistonning  har  bir  hayvoni  xudo  yoki 
xudoning  hamrohi  deb  e’tiqod  qilinadi.  Hinduiylikning  aqidaviy 
sohasi,  marosimiy  tizimi  murakkablashib  ketgan.  Xalq  ommasi 
orasida  hozirda  ham  sodda,  but  va  ruhlarga  sig‘inish  davom 
etmoqda.

---

24