Z. M. Islomov, N. A. Muhamedov, F. A. Sindarova dinshunoslik akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma toshkent «Niso Poligraf»

DINNINg  TARIxIY  SHAKLLARI
Urug‘-qabila 
dinlari
Milliy 
dinlar
Jahon 
dinlari
Shuningdek,  dinlar  ta’limotiga  ko‘ra  monoteistik  –  yakka-
xudolik  (yahudiylik,  islom)  va  politeistik  –  ko‘pxudolik  (hin-
duiylik, konfutsiylik) dinlariga bo‘linadi.

---

11
Mustaqillik  yillarida  mamlakatimizda  dinga  yangicha  qarash 

va  munosabat  bildirish  imkoniyati  tug‘ildi.  Natijada  biz  uchun 
nisbatan yangi bo‘lgan «Dinshunoslik» fani vujudga keldi. Bu fan 
ilgarigi ateizmdan farqli o‘laroq, dinni tanqid qilish, uni jamiyatdan 
yo‘qotish  maqsadida  emas,  balki  unga  milliy  ma’naviyatning 
bir  bo‘lagi  sifatida  yondashib,  uni  xolisona  o‘rganishni  o‘z  oldiga 
maqsad qilib qo‘yadi.
O‘rta  Osiyoga  VII  asr  oxiri  –  VIII  asr  boshlarida  kirib 
kelgan  Islom  dini  uzoq  tarixiy  jarayonlar  mobaynida  mahalliy 
xalqlarning asosiy diniy e’tiqodiga aylandi. Shunga ko‘ra mazkur 
xalqlarning milliy, diniy va umuman, insoniy qadriyatlarini islom 
dinidan ayri holda tasavvur qilish mumkin emas. Shuning uchun 
ham  dinshunoslik  fanining  asosiy  vazifalaridan  biri  yoshlarga 
islom  dinining  shaxs,  oila,  jamiyat  hayotiga  kirib  borishi, 
madaniyat va ma’naviyatni boyitishga qo‘shgan hissasini ko‘rsatib 
berishdir.  Ushbu  fanni  o‘qitishdan  maqsad  milliy  va  diniy 
qadriyatlarning  tarixan  mushtarakligi,  ularning  umuminsoniy 
qadriyatlar  bilan  uyg‘unligi,  bu  qadriyatlarning  hozirgi 
mustaqil  O‘zbekiston  sharoitidagi  ahamiyatini  yanada  aniqroq 
yoritib  berib,  o‘quvchilarda  dinga  nisbatan  to‘g‘ri  yondashuvni 
shakllantirish  va  jamiyat  uchun  yuksak  ma’naviyatli  kadrlarni 
tarbiyalashdan iborat.
O‘zbekistonda  mustaqillikning  birinchi  kunlaridanoq  din-
ning  jamiyat  hayotidagi  muhim  o‘rnini  anglagan  holda  buyuk 
ajdodlarimiz  tomonidan  yaratilgan  qadriyatlarni  qayta  tiklash 
uchun  aniq  va  prinsipial  chora-tadbirlar  ko‘rila  boshlandi. 
Davlatning  dinga  yangicha  munosabati  «inson  e’tiqodsiz  yashay 
olmaydi»  degan  aniq  ishonch  asosida  belgilandi.  Bu  tamoyil 
hozirgi kunga kelib «Alloh qalbimizda, yuragimizda» so‘zlarida 
ifodasini topmoqda: «Islom dini – bu ota-bobolarimiz dini, u biz 
uchun ham iymon, ham axloq, ham diyonat, ham ma’rifat ekanini 
unutmaylik».
O‘zbekiston  Respublikasi  Birinchi  Prezidenti  I. Karimov 
dinning jamiyat hayotida tutgan o‘rni haqida jumladan shunday 
degan: «Biz din bundan buyon ham aholining oliy ruhiy, axloqiy 

---

12
va  ma’naviy  qadriyatlardan,  tarixiy  va  madaniy  merosdan 

bahramand  qilish  tarafdorimiz.  Lekin  biz  hech  qachon  diniy 
da’vatlar  hokimiyat  uchun  kurashga,  siyosat,  iqtisodiyot  va 
qonunshunoslikka  aralashish  uchun  bayroq  bo‘lishiga  yo‘l 
qo‘ymaymiz.  Chunki  bu  holni  davlatimizning  xavfsizligi, 
barqarorligi uchun jiddiy xavf-xatar deb hisoblaymiz»
1
.
«Mamlakatimizni  demokra-
tik tamoyillar, ilm-fan yutuqlari, 
yuksak  texnologiyalar  asosida 
modernizatsiya  qilish  bilan  bir-
ga,  muqaddas  dinimizni,  mil-
liy  o‘zligimizni  asrab-avaylab 
yashash ni  maqsad  qilib  qo‘y-
gan miz».