Z islomov, D. Rahimjonov, J. Najmiddinov

«Rasalıq kemsitiwlerdiń barlıq formalarına shek qoyıw haqqın-
daǵı  deklaraciya»  nıń  61-statyası.

---

97
Ksenofobiya  bul  tábiyiy  bolmaǵan,  insandaǵı  qanday  da  bir  biytanıs, 
nársege qaraǵanda háden zıyat ashıwdıń júzege keliwi, nerv sistemasındaǵı 
izden  shıǵıw  jaǵdayı.
Insanlardaǵı  usı  psixologiyatıq  qásiyet  hárqanday  jańalıq,  ol  jaqsı  yaki 
jaman  bolıwına  qaramastan,  onnan  seziklengen  halda  qabıl  etedi.  Mısalı, 
jańalıq oylap tabıwshılardan Galileo Galiley (1564 — 1642), Nikolay Koper-
nik  (1473 — 1543)  sıyaqlı  alımlardıń  tań  qalarlıq  jańalıqları  bolǵan  múná-
sibetti  alıwımız  múmkin.  XIX  ásirde  jergilikli  xalıqlar  ortasında  «Temir-
den bastırılǵan úyge perishte kirmeydi», «kartoshka — musılmannıń taǵamı 
emes»  degen  diniy  pikirler  tarqalǵan.  Bul  másele  haqqında  aytılǵanında 
kúlip  qoyamız.  Biraq  házirgi  XXI  ásirdiń  civilizaciya  procesleriniń  je-
dellesiwi  dáwirinde  insanlar  ortasında  unamlı  jańalıqqa  qaraǵanda  qorqıw 
sezimi  kúshlirek  boladı.  Qorqıwdıń  obyekti  ózgeredi.
TARIYXQA NÁZER
AQShta XIX ásirde júzege kelgen «Ku-kluksklan» 
áne  usınday  qara  tánlilerge  qarsı  aq  tánliler  mil-
letshiligi  sıpatında  júzege  kelgen  edi.  Bul  topar 
tárepinen  qara  tánlilerge  ótkerilgen  qısqı  hám  ter-
rorshılıq  háreketleri  nátiyjesinde  jámiyette  birqansha 
tınıshsızlıqlar  kelip  shıqtı.  «Aq  rasashılıq»  atı  me-
nen  belgili  bolǵan  bul  jasırın  jámáát  AQShta  1861 
— 1865-jıllardaǵı  puqaralar  urısınan  keyin  qublalı 
burınǵı  áskerler  tárepinen  shólkemlestirilgen  edi. 
Olar tárepinen qurbanlıqqa dub daraǵınıń shaqa-pu-
taǵı  yaki  apelsin  tuqımları  taslap  ketiletuǵın  edi. 
Bul belgini alǵan qara tánli adam aytılǵan isti islewi 
yaki eldi taslap shıǵıp ketiwi kerek edi. Keri jaǵday-
da  onı  ólim  kútetuǵın  edi.