Z ibodullayev

Adam  Smit
IV BOB.  DIQQAT VA XOTIRA
4.1.  Diqqat  haqida  tushuncha
Diqqat  — bu  ongning  birorta  obyektga  yoki  hodisalarga yo'nal- 
tirilganligi va ularni  tanlab  qabul  qilishga  qaratilganligidir.  Ayonki, 
diqqat  ruhiy jarayonning  muvaffaqiyatli  kechishiga  yordam  beradi. 
Diqqatning pasayishi ruhiy faoliyatga xalaqit beradi.  Diqqatni muay- 
yan obyektga qaratsangiz,  begona ta ’sirotlardan chalg'igan bo'lasiz. 
Siz birorta ishga qanchalik ko‘p berilsangiz, unga tegishli bo‘lmagan 
narsalarga shunchalik kam e ’tibor berasiz.
D iqqatning  asosiy  xususiyati  shuki,  uning  obyekti  birm uncha 
aniq  va  ravshan,  yarqiragan,  birm uncha  tiniq  va  bo‘rtib  turadigan 
bo'ladi.  Buni har bir kishi osongina tekshirishi mumkin.  Birorta narsaga 
bir  nazar  tashlang-da,  birozdan  keyin  esa  diqqatingizni  yana  shu 
narsaga qarating.  Siz shu zahotiyoq, narsaning ilgari ko‘z ilg'amagan 
yangi tomonlarini ko'rib qolasiz,  buyumning o ‘zi go‘yo yoritilgandek 
b o ‘lib  qoladi.  Diqqat  narsa  va  hodisalarni  idrok  etish  bo‘sag‘asini 
qisqartiradi.  Chunonchi, gapga diqqat bilan quloq solsak, past ovozni 
ham  bemalol  eshitishimiz mumkin.
«Gapga diqqat bilan quloq solish»,  «hidlab  ko‘rish»,  «sinchiklab 
qarash»  kabi  iboralar  diqqatning  buyumga  qaratilganini  ifoda  etsa, 
«ko‘rish»,  «eshitish» singari tushunchalar sust idrok etishni bildiradi. 
D iqqat  ixtiyorsiz  bo'lishi  m um kin,  bunda  bizning  xohishimizdan 
qat’i nazar, tevarak-atrofdagi narsa va hodisalar tasodifan jalb etiladi. 
Bundan farqli o ‘laroq,  ixtiyoriy diqqatda m a’lum narsaga u muayyan 
maqsadda qaratiladi.
Buyum yoki hodisa birm uncha batafsil va chuqurroq o'rganilgan- 
da,  aynan  ixtiyoriy  diqqat  asosiy  o ‘rin  tutadi.  Darvoqye,  ixtiyoriy 
diqqat  ixtiyorsiz diqqatga aylanishi m um kin va aksincha.