Z ibodullayev

3.2.  Sezgi  va  idrokning  fiziologik  mexanizmlari
Sezgi  va  idrok  reflektor jarayondir.  X o‘sh,  hayvonlardan  farqli 
o ‘laroq,  bu jarayon odam da qanday kechadi?  Asab tizim ining qaysi 
tuzilmalari  sezgi uchun javob beradi?  Sezgi va  idrokning  anatom o- 
fiziologik asoslari nim alardan iborat?
Tashqi  va  ichki  m uhitdan  kelayotgan  har  qanday  m a ’lum ot 
maxsus retseptorlar orqali qabul qilinadi.  Shartli  ravishda uch guruh 
retseptorlar  farq  qilinadi:  1)  ekstraretseptorlar  —  tashqi  m uhitdan 
keluvchi  ta ’sirotlarni  qabul  qiladi;  2)  intraretseptorlar  —  ichki 
a ’zolardan keluvchi im pulslarni qabul qiladi;  3) proprioretseptorlar
— mushak, uning paylari, b o ‘g‘imlar va suyaklardan keluvchi impuls­
larni  qabul  qiladi.
Terida joylashgan  retseptorlar  turli-tum an  b o ‘lib,  ularning  h ar 
biri bitta tashqi ta ’sir uchun javob beradi (1-rasmga qaralsin).  Krauze 
kolbachalari sovuqqa ta ’sirlanadi,  Ruffini retseptorlari issiqlikni qabul 
qiladi,  Meysner  tanachalari  tanani  yengil  silaganda  q o ‘zg‘aladi.
Retseptorlar analizatorlarning periferik qismi hisoblanadi.  Og‘riq, 
harorat va taktil sezgilar yuzaki sezgi hisoblanadi va ekstraretseptorlar 
orqali qabul qilinadi. Tanamiz va oyoq-qo‘llarimizning fazodagi holati 
va harakatlari proprioretseptorlar orqali qabul qilinadi va ularga chuqur