Z ibodullayev

Romanovich Luriyadir (1902— 1977).
Neyropsixologiya  fani  quyidagi  masalalarni  o ‘rganadi:  1)  psi­
xologik  sistemalar  ta ’limoti;  2)  oliy  ruhiy  funksiyalarning  shakl- 
lanish qonuniyatlari va ularning dinamik 
joylashuvi;  3) bosh miya katta yarim shar- 
larining spetsifik funksiyalari yoki funksio­
nal  asimmetriya  ta ’limoti;  4)  neyropsi­
xologik buzilishlarning sindromolik tahlili;
5)  topografik diagnostika usullari (Luriya 
usullari);  6)  neyropsixologik  korreksiya 
usullari va hokazo.
Bugungi kunda neyropsixologiya fani­
ning vazifalari biroz boshqacha talqin qi­
linadi.  0 ‘z ilmiy yo'nalishlarini yo‘qotma- 
gan  holda,  neyropsixologiya  fani  tibbiy 
amaliyotga  keskin  kirib  keldi.  Neyropsi- 
xologlar jamiyati safi nevrologlar hisobiga 
kengaydi.  Ko‘pgina tibbiy universitetlarda 
klinik neyropsixologiya b o ‘limlari  (kafed- 
ralari) faoliyat ko‘rsata boshladi.  M ashhur 
a r  
Luriya
klinik  psixologlar  — Judit  Todd  va  A rtur 
(1902-1977-yillar)
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

К .Bogart (2001)  neyropsixologiya fanini bosh miya zararlanishlarida 
kuzatiladigan  barcha  psixologik  buzilishlarni  (xulq-atvor,  shaxs  va 
h.k.)  o'rganuvchi  fandir ham da  neyropsixologlar miya jarohatlarini 
davolashda faol  ishtirok etishlari  kerak,  deb ta ’kidlashadi.
Bu  fanning  tarixiga  nazar  tashlaydigan  bo'lsak,  u  bosh  miya 
katta  yarim  sharlarining  p o ‘stlog‘ida  oliy  ruhiy  funksiyalarning 
markazlarini  aniqlashga  urinishlardan  boshlangan.  1836-yili  Fran- 
siyaning kichik bir shahrida tibbiy jamiyatning yig'ilishlaridan birida 
oddiy vrach  Mark Daks jamiyat raisidan o ‘zining kuzatuvlari to ‘g‘- 
risida  m a’lum ot  berishga  ruxsat  so‘raydi.  Uning  nutqida  quyidagi 
jum lalar  bor  edi:  «Men  bosh  miyaning  chap  yarim  shari  zarar- 
langan bemorlarning barchasida nutq buzilishlarini kuzatdim,  lekin 
bosh miyaning o ‘ng yarim shari zararlangan bemorlarning birortasida 
ham  nutq buzilishi  uchramadi.  D em ak,  aynan bosh  miyaning chap 
yarim  shari  nutq  bilan  bog‘langan,  ya’ni  u  yerda  nutq  markazlari 
joylashgan».  Bu paytgacha nutq  uchun bosh  miyaning ikkala yarim 
shari ham javob beradi deb,  faraz qilinardi.  Lekin u o ‘z mulohazala- 
rini  anatomik  tekshiruvlar  bilan  tasdiqlamagan  (bunga  imkoniyat 
bo'lsa-da)  va  chop  qildirmagan.  Shuning  uchun  ham  M .Daksning 
og‘zaki  qilgan  m a’lumoti  tez  orada  unut  bo‘lib  ketdi.
1861-yili  yosh  fransuz  olimi  P.Brok 
nutqi  buzilgan  va  tananing  o ‘ng  tom oni 
falajlangan  bem orni  kuzatadi.  Bu  bem or 
tez  orada vafot  qiladi.  Uning  bosh  miyasi 
ochib tekshirilganda,  chap yarim shaming 
pastki  peshona  pushtasining  orqa  qismida 
infarkt  o ‘chog‘i  aniqlanadi  (bu  m arkaz 
hozirgi  kunda  Brok  markazi  deb  ataladi). 
Bemor  atrofdagilarning  gapiga  tushunsa- 
da,  o ‘zi gapira olmasdi. N utq buzilishining 
bu  turi  keyinchalik  «motor  afaziya»  deb 
nom   oldi.  0 ‘sha  davrdan  boshlab  bosh 
m iyada  tu rli  m arkazlarni  izlash  k atta 
qiziqish  bilan boshlanib ketadi.  Biroz vaqt 
o'tm ay,  nemis  psixiatri  K.Vernike  1874- 
yili bosh miyaning chap chakka bo'lagining 
ustki  pushtasi  zararlanganda  ham   nutq