Z ibodullayev


  Onkologik  bemorlarda  ruhiy-hissiy  buzilishlaming  klinik



Download 12,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet222/283
Sana09.12.2021
Hajmi12,93 Mb.
#190548
1   ...   218   219   220   221   222   223   224   225   ...   283
Bog'liq
Tibbiyot psixologiyasi (Z.Ibodullayev)

18.3.  Onkologik  bemorlarda  ruhiy-hissiy  buzilishlaming  klinik 
manzarasi
Onkologik kasalliklarda reaktiv holatlar, birinchi navbatda, xavo- 
tirli-depressivsindrom  rivojlanishi bilan namoyon bo‘ladi.  Shuning- 
dek,  ipoxondriya,  isteriya,  insomniyavaagressiv  holatlar  yuzaga 
kelishi  yoki  aksincha,  bem orda  o ‘z  kasalligiga  nisbatan  butunlay 
befarqlik  paydo  bo‘lib,  vrachlarning  xulosalarini  butunlay  inkor 
qilish darajasigacha yetishi mumkin. Agar bemorga o'tkazilgan operat- 
siyalar  muvaffaqiyatli  chiqsa,  reaktiv  nevroz  va  psixoz  belgilari 
o ‘z-o ‘zidan  kamaya boshlashi  ham mumkin.
Kasallik  avj  olib,  bem orning  ahvoli  og'irlashaversa,  ruhiy buzi- 
lishlar  kuchayib,  tu rli  xil  gallutsinatsiyalar,  konfabulatsiyalar, 
psevdoreminissensiya,  derealizatsiya, depersonalizatsiya va deliriylar 
rivojlanishi  mumkin.  Bu sindrom lar haqida aw algi boblarda  m a’lu- 
m otlar  berganmiz.  U lar  kaxeksiya  rivojlangan  bem orlarda  ko‘p 
kuzatiladi va o ‘tkir ko‘rinishda namoyon bo‘lishi ham da remissiyalar 
bilan  kechishi  mumkin.  Kasallik  o ‘ta  kuchaygan  paytlarda  stupor 
holatlari  ham   kuzatilib  turadi.
Deylik, bemor o ‘zida rak kasalligi borligini bilib oldi va uni vrachga 
aytdi.  Vrach  ushbu  vaziyatda  qanday  yo‘l  tutishi  kerak?  Ta’kidlash 
lozimki, ba’zi davlatlarda rak kasalligi aniqlangandan keyin,  masalan, 
leykoz,  bemordan  kasallik  yashirilmaydi,  unga  davolanish  va  uning 
natijalari  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  barcha  m a’lumotlar beriladi.  Chunki 
bu  kasallik  bilan  bog‘liq  b o ‘lgan  nafaqat  tibbiy  muammolar,  balki 
oila  a ’zolari  va  ish  joyi  bilan  bog‘liq  bo'lgan  bir  qator  yuridik 
muammolarni  (masalan,  vorislik  masalalari)  ham  hal  qilishga to‘g‘ri 
keladi.  Shuning uchun  ham  xavfli  kasalliklar aniqlangan bemorlarga 
kasallik haqida  m a’lum ot berishni individual tarzda hal  qilish lozim. 
Bunda bemorning yoshi, oila va jamiyatda tutgan o ‘m i hisobga olinishi 
lozim.  Albatta,  bem orga  uning  kasalligi  turi  haqidagi  m a’lumot 
berilishidan  oldin,  uning  yaqin  oila  a’zolari  bilan  maslahatlashish 
lozim. Agar oila a ’zolari bunga qarshi tursa,  simi ochmagan m a’qul.
M abodo,  xabarni eshitgan bem or “M enda undoq kasallik yo‘q, 
men  ishonm aym an”  deb,  m a’lum otni  inkor  qilsa,  vrach  uning 
fikrini  m a’qullashi  zarur.  F aqat  xavfli  o'sm a  barcha  tekshiruvlar 
natijasida aniqlangan taqdirdagina, uni bemorning yaqinlariga aytish 
lozim.  Chunki, onkologik kasalliklar diagnostikasida yo‘lga qo'yilgan 
xatolik  og‘ir  asoratlarga  va  janjallarga  sababchi  bo‘lishi  mumkin.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Afsuski,  “Xavfli o ‘sma”  diagnozining keyingi tekshiruvlarda xavfsiz 
b o ‘lib  chiqqani  tibbiy  am aliyotda  uchrab  turadi.  Ba’zan  gistologik 
tekshirishlarda ham xatoga yo‘l  q o ‘yiladi.  D em ak,  tekshiruvlar o ‘ta 
aniqlik bilan o ‘tkazilishi zamr.
Bemorga kasallik haqida m a’lumot bermaslikning salbiy tomonlari 
ham bor.  Masalan, yaqin orada to ‘yi rejalashtirilgan yigit yoki qizning 
ota-onasiga farzandining kasalligi  haqida deontologiya va etikaning 
barcha  prinsiplariga  amal  qilgan  holda  m a’lum  qilish  zarur.  Yoki 
kasalligi  jiddiy  ekanligidan  bexabar  bem or  k o ‘rsatilgan  vaqtda 
davolanish muolajalariga kelmasligi va zarur dori-darm onlarni vaqtida 
qabul  qilmasligi  mumkin,  jiddiy  kasalligidan  bexabar  bem or  uzoq 
safarlarga  ketishi,  zararli  fizioterapevtik  m uolajalar  olishi  mumkin. 
Shuningdek,  ushbu  kasallik  bilan  ishlashga  m o n e‘lik  qiluvchi  kasb 
egalarida,  ya’ni  uchuvchi,  poyezd  m ashinisti,  haydovchi  va  shu 
kabi  o ‘zi  va  boshqa  birovlar  xayoti  uchun  havfli  vaziyatlar  yuzaga 
kelishi mumkin.  Bunday vaziyatlar juda ko‘p va ular vrach tomonidan 
e’tiborga olinishi zarur.
Bemorga kasallik haqida xabar berilgandan keyin uni davolashning 
afzalliklari haqida batafsil  m a’lum ot berish lozim. V rach ju d a ustalik 
bilan,  har  bir jum lani  to ‘g ‘ri  tanlagan  holda,  bem or  bilan  suhbat 
o ‘tkazishi zarur.  Ushbu kasallik bilan davolangan va yaxshi natijalar 
kuzatilgan bemorlarni  misol  keltirishi  ham   foyda beradi.
O b ro ‘- e ’tiborga  ega  vrach  ish o n ch li  psixologik  usullardan 
foydalangan  holda,  o ‘ta  og‘ir  onkologik  bem orlar  bilan  ham   til 
topisha oladi va ularga o ‘z fikrini singdira oladi.  Bem om ing fikri-zikri 
esa vrach tavsiyalarini bajarishga  qaratilgan  b o ‘ladi,  h atto  um rining 
so‘nggi  kunlarigacha,  ahvoli  og‘irlashgan  paytda  ham   vrachning 
tavsiyalaridan  voz  kechmaydigan va  hayotga  um id bilan  yashovchi 
bemorlar bo‘ladi.  Bemorlar bilan bunday ham nafas b o ‘lishga erishish 
uchun onkolog o ‘ta  mahoratli psixolog bo'lishi kerak.
Onkologik  shifoxonalarda  psixologik  yordam   faqat  psixologik 
suhbatdan  iborat bo‘libgina qolm asdan,  bem or fikrini  chalg‘ituvchi 
barcha imkoniyatlardan foydalanish zarur. Turli xil tadbirlar o'tkazib 
turish ham psixologik taranglikni kamaytiradi.  Bir qancha bemorlarni 
yiqqan holda psixologik suhbatlar o ‘tkazish,  m ashhur vrachlar bilan 
uchrashuvlar tashkil qilish ham  foydali. Y uqorida aytib o'tilganidek, 
nafaqat  bem orning  o ‘ziga,  balki  uning  yaqin  oila  a ’zolariga  ham 
psixologik yordam berishga to ‘g‘ri keladi. Agar u lar bilan psixologlar 
va  onkologlar  shug‘ullanm asa,  b em o rla r  va  u larn in g   yaqinlari
www.ziyouz.com kutubxonasi


“rakdan  butunlay  xalos  qilishni”  va’da  qilayotgan  tabiblarga  va 
psevdovrachlarga murojaat qilib, to ‘g‘ri davolanish uchun o ‘ta zarur 
bo‘lgan qimmatli vaqtni boshqa muolajalarga yo‘qotib yurishadi.
Quyidagi voqea bunga yaqqol misol bo‘lsa kerak.
Tibbiyot  institutini  tugatgan  va  o ‘sma  kasalligining  dastlabki 
bosqichlaridayoq,  maxsus tibbiy yordamlardan voz kechib, tabibning 
tavsiyasi  bilan  “rak  kasalligini  kuydirib  yo'qotish  uchun”  kerosinni 
burniga  tomizib,  shuningdek,  oz-ozdan  ichib  yurgan  va  keyinchalik 
toksik  ensefalopatiya,  kuchli  darajada  ifodalangan  gallutsinator- 
illuzor  buzilishlar,  deliriylar  rivojlangan  bem orni  uyiga  ko‘rgani 
borganimda,  uning  ahvoli  o ‘ta  og‘ir  edi.  U  yotgan joyida  alahsirab 
yotardi,  ro'parasida turgan  osma ukol  osib  qo‘yi!gan  kiyim osgichga 
qarab,  “yo'qotinglar  uni,  yo‘qotinglar  un i”  deb,  baqirardi.  Men 
“Kirn  u ?”  deb  so'raganimda,  “U   tabib,  tabib,  u  meni  zaharladi, 
yo‘qotinglar  uni,  yo‘qotinglar”  deb,  alahsirab  baqirardi.  Xotini 
“Adasi,  hozir  sizga  osm a  ukol  qo'yishadi,  u  tabib  emas,  kiyim 
osadigan  veshalka”  desa  h am ,  hadeb  h o zir  aytgan  gaplarini 
takrorlayverardi.  Xotinini  goh  tanirdi,  goh  uning  yonida  yig‘lab 
o ‘tirgan  singlisi  bilan  adashtirardi.  Xotiniga  baqirib,  “Xotinimni 
chaqirib  kel”  derdi,  xotini  yig‘lab,  “Adasi  bu  m enm an”  desa,  unga 
tikilib  qarab  turib,  m a’nosiz  uzuq-yuluq  gaplarni  takrorlayverardi. 
Ovqatga qarab turib, uni itarib to'kib yubordi.  Tomirdan qilinadigan 
dorilarni  bemorni  uxlatib,  yuborishga  to ‘g‘ri  keldi  va  davolanishni 
shu tarzda davom ettirish tavsiya etildi.  Eng achinarlisi, endi 28 yoshga 
kirgan  bu  yigitda  oshqozon  saratoni  aniqlangan  edi,  uni  operatsiya 
qilib  davolasa  bo‘lardi,  u  boshqa  a ’zolarga  metastaz  bermagan  edi. 
Bitta o ‘g‘il va qizli bu doktor bemorning xotini ham tibbiyot institutini 
tugatgan edi  (ular birga o ‘qishgan).  Meni konsultatsiyaga olib kelgan 
akasi  ham   vrach  edi.  A ynan  akasi  tabibda  emas,  onkologlarda 
davolanishni, operatsiya qildirishni qayta-qayta ukasiga uqtirgan.  Biroq 
u vrachlarga va akasining so‘zlariga qo‘loq solmay,  tabibda davolana 
boshlagan va 6 oy ichida shu ahvolga tushgan.  U ni tekshirgan boshqa 
vrachlar  ham   zaharlanish  sababli  gepatit,  nefrit,  jigar  va  buyrak 
yetishmovchiligi,  retinopatiya,  arterial  gipertoniyakasalliklarini 
aniqlashdi.  6  oy  ichida  bir  qancha  kasallik  paydo  bo‘lgan.  Yana bir 
oydan  keyin  bem or  vafot  etdi.  Faqat,  rakdan  emas,  zaharlanish 
asoratlaridan! U  yana necha yil yashashi mumkin edi.
Shuni  unutm aslik  kerakki,  hanuzgacha  rakdan  butunlay  xalos 
qiluvchi  giyoh  yoki  dori  ishlab  chiqilgan  emas.  Biroq  zamonaviy
www.ziyouz.com kutubxonasi


davolash  usullarini  qo‘llab,  bem orni  xavfli  o ‘sm alarning  dastlabki 
bosqichidayoq, butunlay xolos qilish mumkin.  Bu haqida bemorlarga 
va  ularning  yaqinlariga  samarali  tushuntirish  ishlarini  olib  borish 
lozim.  Shifoxonalarda bu haqida ilm iy-om m abop  devoriy gazetalar 
osib qo'yish,  kichik-kichik broshuralar tayyorlash ham  o ‘ta muhimdir.

Download 12,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   218   219   220   221   222   223   224   225   ...   283




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish