308
xususiyatlariga kо‘ra loyihalashda turli darajadagi dinamik
modellar bilan ishlash
qobiliyatiga bо‘lgan talabning ortib borayotganligi bilan belgilanadi.
О‘quvchi ijodiy fikrlashini faollashtirishda
eng asosiy omil jonli
mushohada va abstrakt tafakkur bо‘lgani uchun uni rivojlantirish bosh masala
sifatida qaraladi. Ular о`quvchi shaxsining muhim sifatlari, faollik, mustaqillik,
tashabbuskorlik,
ishga ijodiy yondoshish, qiziquvchanlik kabi ta’limda о‘quvchi
shaxsining shakllantirish vazifalariga javob bera oladigan xislatlari bilan
uyg‘unlashtirib borildi. Shu bilan birgalikda dasturlashtirilgan ta’limda ijodkorligi
asoslariga oid nazariy bilimlarni tadqiq etilayotgan ob’yektlarning namuna
nusxalarini ishlab chiqish amaliyoti bilan birgalikda olib borilishi, ta’lim jarayonini
faollashtirishning eng muhim didaktik vositasi sifatida qaraladi. Ana shu xislatlarni
rivojlantirishda qо‘llanilgan ijodiy masalalar va ularni yechishda bajarilgan amaliy
faoliyat turlarini kо‘rsatib о‘tamiz:
1. Ijodiy kо‘nikmalari bilan bog‘liq bо`lgan faoliyat turlari: ijodkorlik
bilimlari yuzasidan savollarga javob; ijodkorlik
tadqiqotlari mavzusini
shakllantirish; tadqiqot shartlarini tahlil qilish.
2. Ijodiy kо‘nikmalarini shakllantirish natijalarini rasmiylashtirish bilan
bog‘liq bо‘lgan faoliyat turlari: ixtirochilik metodlarini о‘rganish; patent
tadqiqotlarini olib borish; ixtiro ob’yektining qiyosini aniqlash; ixtiro ta’rifini
shakllantirish; ixtiro samaradorligini baholash
3
.
Texnologiya ta’limi о`qituvchisi boshqaradigan tо‘garakdagi о‘quvchilar
mehnatining ob’yektlarini belgilashda asosiy diqqat e‘tibor maktab ustaxonalarini
ayrim texnik qurilmalar, texnologik uskunalar о‘quvchilarning
ishlab chiqarish
brigadasi yoki boshqa mehnat birlashmalaridagi mehnatning kichik mexanizatsiya
vositalari bilan ta’minlashga, maktab ustaxonalaridagi mavjud uskunalarni remont
qilish va takomillashtirishda, о‘quvchilar о‘quv materialini о‘zlashtirishida yordam
beradigan har xil kо‘rsatmali qо‘llanmalarni, elektrlashtirilgan stendlarni, bilishga
doir о‘yinlarni ishlab chiqishga qaratiladi.
Maktab koridorlari uchun turli burchaklar, stendlar, kо‘rgazma vitrinalari,
vitrajlar maktab ustaxonalari bazasida faoliyat kо‘rsatadigan duradgorlik -
309
konstruktorlik tо‘garagidagi ijodiy ishlarning predmeti bо‘lishi mumkin.
О‘quvchilar yosh metallchilar yoki texnolog-ratsionalizatorlar tо‘garagida maktab
ustaxonalarida ishlab chiqarish buyurtmalarini bajarish uchun zarur texnologik
uskunalarni
yarata oladilar, maktab tajriba uchastkasida, maktab о‘rmonchiligida,
kо‘k patrullar ishida foydalanish uchun kichik gabaritli transport vositalarini,
mikrotraktorlarni, priborlar va mexanizmlarni tayyorlay oladilar. Kо`pincha
maktab ustaxonalari bazasidagi texnika tо‘garagining ishi baza korxonadagi
ixtirochilar va ratsionalizatorlar jamiyati sovetining, mahalliy sovxoz, kolxoz,
maishiy xizmat kо‘rsatish muassasasining topshirig‘i bо‘yicha
tashkil qilinadi,
ya‘ni aynan ijtimoiy foydali xarakterda bо‘ladi. О‘quvchilarning tо‘garakdagi ishi
uchun ob’yektlar tanlashdan oldin о‘quvchilarning о‘zlarini tayyorlash ularda
kishilar uchun kerakli buyumlarni ishlab chiqish hamda yasashga qiziqish va
ishtiyoq uyg‘otish kerak. Ishning muvaffaqiyatli о‘qituvchi - tо‘garak rahbari
tо‘garak qatnashchilari orasida vazifalarning taqsimlanishini qanchalik aniq tashkil
etgani, ularning individual va yosh xususiyatlarini, maktab ustaxonalari sharoitida
tavsiya qilingan ishni bajarishga amaliy tayyorlik darajasini hisobga olgani bilan
ham belgilanadi.
Tо‘garak faoliyati doimo tо‘garak rahbari tuzgan va maktab direktori
tasdiqlagan ish plani bо‘yicha amalga oshadi. Tо‘garak ishining plani tо‘garakning
tipovoy dasturi yoki tо‘garak rahbari о‘qituvchining о‘zi
tuzgan va maktab
direktori tasdiqlagan dastur asosida tuzilishi mumkin. Kо‘pincha tо‘garakning ish
plani mashg‘ulotlar boshlanishidan ancha oldin, rahbar hali tо‘garak qatnashchilari
sostavini aniq bilmaydigan paytda tuziladi va tasdiqlanadi. Aslida esa tо‘garakning
yillik ish plani loyihasinigina oldindan tayyorlash, keyin tо‘garak qatnashchilarini
ana shu loyiha bilan tanishtirish, uni uzil-kesil ma’qullashni esa navbatdagi
mashg‘ulotlarda, ya‘ni о`quvchilar о‘z faoliyatining asosiy yо‘nalishlarini va
о‘zlarini nimalar kо‘proq qiziqtirishini bilib olganlaridan sо‘ng amalga oshirish
tо‘g‘riroqdir. О‘quvchilarning aktiv ishtirokida tuzilgan plan eng tо‘g‘ri bо‘ladi,
chunki bunday plan har bir о‘quvchining ishiga aylanadi. Tо‘garak rahbari yillik
plandan tashqari har bir mashg’ulotdan sо‘ng yakunlagan holda keying
310
mashg‘ulotning planini tuzadi. Texnika tо‘garaklarining ba’zi
rahbarlari
о‘quvchilarga о‘z ishlarining planini tuzishni tavsiya etadilar, bunda ularga
yordamlashadilar: u yoki bu texnik vazifani bajarishning taxminiy muddatini
belgilaydilar, individual va kollektiv ishning kо‘zlagan natijalariga erishishni
rejalashtiradilar.
To‘garak mashg‘ulоtlarida o‘uvchilar ishini tashkil qilishning frоntal, zvеnо,
individual mеhnat taqsimоti bilan kabi har хil shakllari qo‘llaniladi. Tarbiya
masalalari nuqtai nazaridan o‘quvchilar ishini tashkil
qilishning frоntal shaklini
imkоni bоricha kеng qo‘llash lоzim. O‘quvchilarning qiziqishi jiхatdan qaraganda
esa individual fоrmasidan ko‘prоq fоydalanish kеrak. Mehnat tarbiyasi, mehnatga
munosabatni tarbiyalash maktabdagi o‘quv hamda sinfdan tashqari ishlarning
o‘zagi, maktabni hayot bilan aloqasini mustahkamlashning asosiy yo‘lidir.
Do'stlaringiz bilan baham: 
