‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

1 K. Marks, F. Engels. 
Tanlangan asarlar. 1-jild. Т., 1959, 69-bet.
163

---

esa, m ustaqil davlatlar paydo b o ‘lib, jam iyat to ‘g ‘risidagi o ‘zini 
oqlam agan bir tom onlam a va cheklangan bu nazariya ham uloqtirib 
tashlandi. O qibatda, m ustaqillik talablariga mos yangicha falsafiy 
qarashlarni ishlab chiqish va jam iyat rivojining yangi istiqbollarini 
belgilab berish zaruriyati tu g ild i. Prezidentim iz I.A. K arim ov 
to m o n id an ishlab chiqilgan 
, , 0 ‘zbekistonning o'ziga xos va o ‘ziga
mos taraqqiyot yo ‘li “
va u n ing besh tam oyili ayni shu zaruriyatni 
anglab unga berilgan javob b o ‘ldi. Bugungi kunda 0 ‘zbekistonning 
b o zor iqtisodiyoti m u n o sab atlarig a o ‘tish id a bu besh tam oyil 
jam iyatim iz rivojlanishining yangi istiqbollarini belgilovchi asosiy 
om illar sifatida xizm at qilm oqda.
2 - §. Jamiyatning moddiy va ma’naviy hayoti, ularning
birligi va o ‘zaro bogiiqligi
Jam iyatni falsafiy jih atd an tahlil qilish u ch u n , a w a lo , uning 
m oddiy va m a ’naviy hayoti nim a ekanligini bilish zarur. Binobarin, 
bir b utun jam iyat hayoti m oddiy va m a ’naviy jarayonlarning 
birligidan tashkil topgan b o ia d i. Jam iyatning m oddiy va m a ’naviy 
hayoti bir-biri bilan uzviy b o g iiq b o iib , u lar biri ikkinchisisiz 
mavjud b o ia olmaydi.
Xo ‘sh, ja m iya tn in g m oddiy hayoti nima ?
Jam iyatning m oddiy hayoti deyilganda: kishilarning yashash­
lari, shaxs sifatida kam ol to pishlari va inson sifatida faoliyat 
k o ‘rsatishlari u c h u n z a ru r b o ig a n o ziq -o v q at, kiy im -k ech ak , 
tu rar joy, y o q ilg i, kom m unikatsiya vositalari, m oddiy n e ’m atlar, 
m oddiy shart-sharoitlarningjam i tushuniladi. Jam iyatning moddiy 
hayoti iqtisodiy ishlab chiqarish asosida yuzaga keladi. M oddiy 
ishlab chiqarish jaray o n id a kishilar o ‘rtasida, ularning m eh nat 
predm etlari, m eh n at qurollari, ishlab chiqarish vositalari bilan 
obyektiv ravishda ro ‘y beradigan m unosabatlari ham jam iyatning 
m oddiy hayotiga kiradi.
M oddiy ishlab chiqarish jam iy at hayotining m uhim va hal 
qiluvchi shartidir. M oddiy n e ’m atlar ishlab chiqarilm asa jam iyat 
hayoti izdan chiqadi, yashashi m um kin b o im a y qolad p J am iyat 
m oddiy va m a ’naviy hayoti birligi falsafada „ijtim oiy b o rliq“ deb 
ataladi. Jam iyatning mocldiy hayotini h am ifodalovchi ijtim oiy 
borliq, b ir b utun borliqning o ‘ziga xos shakli, turidir. Shu jih atd an
ijtim oiy borliqda am al qiladigan q o n u n lar obyektiv xarakterga ega 
b o iib , kishilarning ongi va irodasidan tashqarida, ularga tobe 
b o im a g a n holda am al qiladi.
164

---

Lekin, yuqorida aytib o'tilganidek, jam iyatning m oddiy hayoti 
uning m a ’naviy hayotisiz mavjud b o ‘la olm aydi. B uning u ch u n
biz jam iyatning m a ’naviy hayoti nim a ekanligini h am bilishim iz 
zarur.