‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

hukm, tushuncha
va 
xulosalarda
ifodalaydi. Bunda hissiy 
bilish obrazlari tafakkur uchun m aterial bo'lib xizmat qiladi. 
Tafakkur o ‘zida hissiy bilish bergan m a’lum otlarni qayta ishlab, 
ularni um um lashtirib, mavhumlashtirib, ayni bir vaqtda, aniq- 
lashtirib, analiz va sintez qilib, aniqlikdan mavhumhkka va yana 
undan aniqlikka keltirib, m a ’lum hukm lar, tu sh u n ch alar va 
xulosalarni hosil qiladi.Tafakkur hosil qilgan aqliy bilishning bu 
fikriy shakllari tilda so‘zlar va gaplarda ifodalanadi.
A qliy bilishning dastlabki shakli hukmlardir.
Hukm —m antiqiy bilishning shunday fikriy shakliki, unda 
borliqdagi m uayyan p red m et va hodisalar, u lar o 'rtasid ag i 
bogianish va aloqadorliklar haqida tasdiq yoki inkor fikr ifoda- 
lanadi-yu, inson o ‘z tafakkurida bir yoki bir necha hukm lam i 
mantiqiy o ‘zaro bog‘lab, turli usullar asosida ularning eng muhim 
xususiyatlarini ajratib olib, biror tushuncha hosil qiladi. M antiqiy 
bilishning navbatdagi shakli 
tushunchadir.
Tushuncha 
— predmet va hodisalar, ularning muhim va zaruriy 
belgi va xususiyatlarining umumlashtirilgan, mavhumlashtirilgan 
va, ayni choqda,aniqlashtirilgan fikriy obrazidir. Masalan, ,,Inson“ 
tushunchasini olaylik. Bu tushuncha hamma kishilik jamiyatiga xos 
b o ig an , m ehnat qiluvchi, m ehnat qurollari va m ehnat vositalarini 
yaratuvchi ham da ular asosida moddiy va m a’naviy n e’m atlam i 
ishlab chiquvchi, ong, tafakkur, til va nutq kabi m uhim va zarur 
belgi va xususiyatlarga ega b o ‘lgan bioruhiy ijtimoiy mavjudotning 
fikriy ifodasidir.
Xulosa chiqarish
esa,m antiqiy bilishning shunday shakliki, 
unda bir yoki bir necha hukm lar asosida yangi hukm — yangi 
fikr hosil bo ‘ladi.
Shunday qilib, insonning bilish jarayoni hissiy bilish shakllari: 
his etish, sezgi, idrok va tasaw urlardan boshlanib, aqliy bilish 
shakllari: hukm, tushuncha va xulosa chiqarish shakllarida tafak- 
kurda qayta ishlanib, bilishning ,,quyi“ bosqichdan ,,yuqori“ 
bosqichi tom on ko‘tarilib boradi.