‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

obyektini esa, subyektning 
bilish doirasiga kirgan, uning bilishi 
qaratilgan borliqdagi aniq predm etlar, hodisa vajarayonlar 
tashkil
etadi.
B i l i s h n i n g s u b y e k ti va o b y e k t i b ila n bir q a to r d a , b i l is h n in g
p r e d m e t i h a m m a v ju d d ir. B i l i s h n i n g p r c d m e t i 
- b ilish o b y e k ti,
s u b y e k t in in g b ilis h fa o liy a ti d o ir a sig a kirgan t o m o n l a r i , x u s u s i ­
yatlari va m u n o sa b a tla rid ir.
B i l i s h n i n g o b y e k t i , o b y e k t i va p r e d m e t i o ‘z g a r m a s , q o tib
q o l g a n narsalar e m a s , balki b ilish
j a r a y o n 'd a
u la r d o i m o o ‘zgarib
b o r a d i .
S h u
b i l a n b i r g a , m a ’l u m b i r
v a q td a g i va m u a y y a n bir
255

---

makondagi subyekt va obyekt boshqa vaqt va boshqa m akonda 
subyekt va obyekt m unosabatida bo'lm asligi m um kir^ Insonning 
bilishi jarayonida subyekt bilishi zarur b o ‘lgan obyektini bilib 
olgach, bu obyekt subyektning bilish doirasidan chiqariladi va u 
endi bilishning obyekti b o im a y qoladi. Insonning bilishi ana shu 
„subyekt—oby ek t—p re d m e t“ m un o sab atlari asosida yuzaga 
keluvchi ijtim oiy-tarixiy jarayondir* Inson bilishining tabiatini 
ayni shu „subyekt—obyekt—predm et“ lar o'rtasidagi m unosa- 
batlami o ‘rganish asosida to ‘g‘ri tushunish mumkin. Bunda doimo 
subyektning faolligi m uhim rol o ‘ynaydi. Bilishda subyektning 
faolligi, uning muayyan maqsadga qaratilgan am aliy-ijtim oiy 
bilish faoliyatida nam oyon b o ia d i. Chunki, inson borliqni faqat 
bilib olish u ch u n g in a o ‘rganm aydi, balki 
borliq va uning 
qonunlarini bilib olishi bilan tabiatga va jam iyatga ham da o ‘ziga 
faol ta ’sir ko‘rsatib,tabiatni, jamiyatni va o ‘zini o ‘zgartirib boradi. 
Bu — inson bilishining am aliyot bilan cham barchas bog‘liq- 
ligini k o ‘rsatadi. Aslida, inson bilishi uning hayoti jarayonidagi 
amaliy faoliyati asosida vujudga keladi. Inson o ‘z amaliy va nazariy 
faoliyati jarayonida borliq va uning qonunlarini hamda o ‘zini bilib 
boradi.
Inson bilishini shartli ravishda bir necha turlarga b o 'lib
o ‘rganish mumkin: dastlab, inson bilishini unda borliq qanday 
holda in'ikos etganligiga qarab, oddiy (kundalik) va ilmiy bilishlarga 
ajratish mumkin.