‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

X o ‘sh, aql vositasi, kuchi bilan olam ni bilish qanday am alga
oshadi?
l - § . Bilish jarayonining falsafiy tahlili
In so n n in g o ‘zini anglashi, atro fin i qurshagan dunyoga 
munosabatlaridan biri — bilishdir.
252

---

Falsafa paydo bo'lgan paytdan boshlab, inson bilishning tabiati 
va mohiyatini nima tashkil qiladi, uning eng umumiy qonuniyatlari 
va xususiyatlari nim alardan iborat, degan savollarga javob qidirib 
va imkon doirasida izohlab keldi. Shu sababli,inson bilishining falsafiy 
muammolari bilan shug‘ullanmagan birorta ham oqim, birorta ham 
faylasuf yo‘q.
Bir guruh faylasuflar insondan, uning ongidan tashqari 
dunyo mavjud emas, u faqat bizning ongimizda, bizning sezgi va 
idroklarimiz yig‘indisi (kompleksi yoki kombinatsiyalari)dan iborat, 
xolos, binobarin, biz o ‘z sezgi va idroklarimiznigina bila olamiz, 
degan fikrlarni bildirishganlari m a’lum.
Boshqa bir guruh faylasuflar esa insonning dunyoni va o ‘zini 
bilishiga shubha bilan qaraydilar, inson dunyoni to'liq bilolmaydi 
deyishib, inson bilishini cheklaydilar yoki dunyoni bilishni butunlay 
inkor qiladilar. ,,Skeptitsizm“ ta ’limoti vakillari inson bilishining 
nisbiyligi, uning turli sharoitlar va vaziyatlar bilan bog'liq ekanligini 
aytishib, ham m a e ’tirof qiluvchi, isbot talab qilinmaydigan inson 
bilimlarining b o ‘lishi mumkinligiga shubhalanadilar.
Dunyoni bilishni qisman yoki butunlay inkor qiluvchi falsafiy 
ta ’limot bo‘lgan 
agnostitsizm
vakillari inson dunyoni bilishga qodir 
emas, degan g‘oyani ilgari suradilar. Xususan, nemis faylasufi 
I.Kant
esa, insondan va uning ongidan tashqarida obyektiv borliqning 
mavjudligini e’tirof qilgan holda, undagi predmet va hodisalarni 
,?iarsalar biz uchun “
va