‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Qadimgi M esopotamiyada maktab va m a’orif.
Qadimgi Mesopotamiyada maktab va m a'o rif ishlariga alohi­
da e’tibor berganlar. M amlakatdagi maktablarda podsho, ruhoniy, 
amaldor. badavlat va o'ziga to‘q kishilarning bolalari o ‘qigan. 
Shuningdek. maktabda oddiy jam oa orasidan chiqqan o'qishga ha- 
vasmand bolalar ham o ‘qigan bo lish lari kerak.
Maktablarning aksariyati ibodatxona va saroylar qoshida bo'lib, 
ularni ruhoniylar boshqargan. B oshlanglch sinflarda, yozuv, til, 
adabiyot va grammatik bilimlar o'rgatilgan. Mesopotamiyaning 
shahar va qishloqlarida maktablar ko'p b o ig an .
Mari shahridagi qazish vaqtida yer ostidan o'riudiqlar o'm atil- 
gan maktab sinfxonasining q o ld ig l topilgan. Mesopotamiyadagi 
maktablarda davlat uchun xo'jalik, savdo, m a’muriy idoralar va 
harbiy ishlarni boshqaruvchi xodimlar tayyorlangan. Maktablarda 
mirzolar tayyorlashga ham katta ahamiyat berilgan. Maktablarda 
intizom qattiq bo'lib, dangasa bolalar qattiq jazolangan.
Har bir maktabda "xivich bilan savalovchi” maxsus nazoratchi- 
lar b o ig an . O 'qituvchilar o ‘quvchilami qunt va saboq bilan o 'qish­
ga undaganlar.
Mesopotamiyada ilmiy bilimlarning rivojlanishi.
Qadimgi Mesopotamiyada matematika. geometriya, astrono- 
miya, tibbiyot. tarix va boshqa fanlarga qiziqish ancha erta bosh­
iangan. Yer o l e hash, kanal qazish, suv omborlari qurish, masofani
159

---

aniqlash, hosilni hisoblash, m e’morchilik va harbiy ishda mate- 
matika va geometriya fanlari kerak bo'lgan.
Bu fanlar chorvachilik, hunarmandchilik, savdo-sotiq va bosh­
qa xo'jalik ishlarida ham kerak bo'lgan. Qadimgi mesopotamiya- 
liklar son va sanashni yaxshi bilganlar. Ular birlik. o'nlik, yuzlik va 
minglik sonlarni bilganlar. Bu sonlarning hammasi uchun alohida 
belgilar bo'lgan.
Mesopotamiyada astronomiya faniga ham katta ahamiyat beril- 
gan b o iib , u yerda olti-yetti qavatli zikkuratlar, rasadxonalar qu­
rilgan. Olimlar rasadxonalarda quyosh, yer, oy va boshqa osmon 
jismlarining harakatlarini kuzatganlar. Mesopotamiyalik olimlar 
quyosh va oy tutilishi hodisalarini oldindan aytib bergan. Ular as­
tronomiya taqvimlari tuzib, quyosh-yili 365 kun, oy-yili 354 kun 
ekanini aniqlaganlar.
M.av. Ill mingyillikdayoq shumer tilida astronomiyadan ilmiy 
asar va qoilanm alar yaratilgan.
Mesopotamiyada tarix faniga ham katta ahamiyat berganlar. Os­
sur podshosi Ashshurbanipalning hujjatxonalaridan Mesopotamiya 
va qo'shni xalqlar tarixi va geograliyasiga oid qimmatli m a iu m o ­
tlar topilgan.
Mesopotamiya olimlari Misr. Urartu, O 'rtayer dengizi, o 'z
o'lkalari va atrofdagi mamlakatlarining geografik xaritalarini 
tuzganlar. Ziroatchilik. iqlimshunoslik va boshqa sohalarda ham 
katta-katta yutuqlarga erishganlar.