‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Eng Qadimgi Hindistonning ijtimoiy tuzumi va xo‘ jaligi. 
Eng 
Q adim gi H indiston tabaqaviy jam iy atg a asoslangan qutdorlik dav­
lati edi. Eng Q adim gi H indistondagi davlatlar podsholar tom onidan 
boshqarilgan. Podsholar oqsoqollar kengashi va q o ‘shinga tayanib 
isli olib borganlar. Q adim gi aholi boy-badavlat, hunarm and. m ay- 
da savdogar. o 'rtah ol dehqon va ziyolilardan iborat o 'rta tabaqaga 
ham da kam bag'allar, qashshoqlar va qullarga bo'lingan.
H indistonda yashagan aholi tirikchiligining asosini su n 'iy 
sug'orishga asoslangan dehqonchilik tashkil etgan. Dehqonlar 
daryo vohalaridagi unum dor yerlarni o'zlashtirganlar. Buyvol. 
zubr va q o 'to s ho'kizlarini q o 'sh om ochga q o 'sh ib yer haydagan- 
lar. O 'zlashtirilgan tekis yerlarga suv kanal va ariqlar orqali k el­
gan. Balandroq yerlarga esa charxparraklar orqali suv chiqarilgan. 
Suvni yuqoriga chiqarishning eng qadim gi q o 'l usuli M isr tipi -
shoduflar b o 'lib , ular qadim iy M isr, M esopotam iyada va H indis­
tonda keng tarqalgan edi. S hoduf m oslam asi H indistonda ‘'densli’' 
nomi bilan m ashhur b o 'lgan. U yerda ' ‘rati” deb yuritiladigan yu­
qoriga suv chiqarish m oslam asi keng tarqalgan b o 'lib , bular M isr 
“atue”siga o ‘xshaydi. D ehqonlar dalalarga bug'doy, arpa, n o ‘xat, 
sholi, shakarqam ish va g 'o ‘za ekkanlar. H indiston g 'o za - pax- 
taning ilk vatanidir. U lar banan, anjir, anor, qovun, o 'rik , olm a 
yetishtirib. polizchilik va b og 'dorchilik bilan ham shug'ullangan. 
Dalalarda har turli sabzavotlar ham yetishtirilgan. D ehqonchilikda 
tosh, mis va jezd an yasalgan qurollardan foydalanganlar. H ind vo- 
hasida, ayniqsa Panjobda sero 't yaylovlar k o 'p b o ig a n . Shu bois 
aholi qoram ol, qo'to s, zubr, q o ‘y, echki, ch o 'ch q a va eshak boqib, 
chorvachilik bilan shug‘ullangan, Q adim gi hindlar yovvoyi fillarni 
q o 'lg a o 'rgatib, ulardan xo 'jalik va harbiy m aqsadlarda foydalan­
ganlar. D ehqonchilik va chorva m ahsulotlari aholini oziq-ovqat, 
jun, teri kabi xom ashyo bilan ta'm inlagan.
Eng Q adim gi H indistonda hunarm andchilik ham rivoj topgan 
edi. Hind ustalari tosh, mis, jez, kum ush, oltin va qim m atbaho tosh-
273

---

lardan m ehnat v a j an go var qurollar, m uhrlar, uy -ro‘zg ‘or, zargarlik 
buyum lari va turli jih o zlar tayyorlagan. U yerda to'qim achilik. ku 
lolchilik, qayiqsozlik, hatto kem asozlik ham ancha taraqqiy etgan.
A rxeologlar H ind vohasi va Panjobning k o ’p joylaridan savdo 
om borxonalari va d o'konlarm ing qoldiqlarini topganlar. U yerlar- 
dan qadoq toshlar ham topilgan. Bu H indistonda ichki va tashqi 
savdoning rivojlanganligidan dalolat beradi. Savdogarlar Eron. 
Turon, Xitoy, M esopotam iya, A rabiston va boshqa m am lakatlar bi­
lan suv va quruqlik y o 'llari orqali savdo-sotiq ishlarini olib borgan.
D ehqonchilik, chorvachilik, hunarm andchilik va savdo-sotiq 
rivojlanishi. shuningdek, talonchilik urushlari natijasida ayrim 
kishilar ixtiyorida ortiqcha boylik y ig ‘ilgan. Bu hoi m ulkiy teng- 
sizlik va tabaqalanishni yanada tezlashtirgan, b o i g ‘usi yirik dav- 
latlarning vujudga kelishi uchun zam in tayyorlagan.