‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Eng Qadimgi Hindiston jamiyati va madaniyati. 
Hindiston 
yarim orolining shim oli-g‘arbidan H ind daryosi oqib o 'tad i. Ru 
daryo sanskrit tilida Sindxu, pushtu tilida esa A bbasin - "daryolar 
otasi” deyiladi. Bu daryoning besh irm og'i oqib o'tad igan jo y Pan­
jo b - B eshsuv deyiladi. H ind daryosi, ayniqsa uning yuqori qismi 
Panjobda ibtidoiy davrdan boshlab odam lar yashab kelishgan.
1920 - 1922-yillarda arxeologlar Panjob hududidan, X arap- 
pa va Hind daryosi b o 'yidan M axenjo-D oro yodgorligini topgan 
va u yerda arxeologik qazishlar o'tkazadilar. Tekshirishlardan bu 
yodgorlik qadim gi H ind shaharlarining xarobasi b o iib chiqdi. M o- 
xenjo-D oro Hind dary'osining o ’rta qism ida joylashgan b o 'lib , har 
biri ikki y arim kv km joyni egallab yotar edi. X arappa v a M oxenjo- 
Doro m.av. Ill m ingyillik va II m ingyillikning o 'rtalarid a m avjud 
b o ig a n davlatlarning m arkaziy shaharlari bo 'lgan ekan. Bu sha- 
harlarda aholi zich yashagan. H ar ikki shahar xarobasini qazigan 
arxeologlaj pishiq va xom g 'ish td an qurilgan 1,2,3 qavatli uy-joy, 
ibodatxona, hukm dorlar sarovi, om borxona ham da podsho qaror- 
gohlarining qoldiqlarini topganlar. Bu joylardan g 'ish t yotqizil- 
gan ko'chalar, pishiq g 'ish td an qurilgan quduq va hovuztar ham 
topilgan. Shahar to g 'd an sopol quvurlar orqali keladigan suv bilan 
ta ’m inlangan. Shaharda iflos suvlam i tashqariga chiqarib yuboradi- 
gan y er osti qurilm a inshootlari ham bo'lgan. Har ikki shaharda 
zargarlik. m e'm orchilik, to'qim achilik, kulolchilik, qurolsozlik va 
hunarm andchilikning boshqa sohalari ham rivojlangan. X arappa 
va M oxenjo-D oroliklar sopol. qayiq va kem alar yasab, daryo va 
dengizlarda bem alol suzganlar. Har ikki shahar ham qal'alar, qa- 
lin, baland m inorali m udofaa devorlari bilan m uhofaza qilingan. 
X arappa va M oxenjo-D orodan iy eroglif yozuvlari va tosh tarozlari 
ham topilgan.
M.av. X V I-X III asrlar orasida X arappa va M oxenjo-D oro 
shaharlari xarobazorga aylanib inqirozga yuz tutgan. O lim lam ing 
fikrlariga k o ‘ra, X arappa va M oxenjo-D oro shaharlari shim oli-g‘ar- 
biy H indistondagi qadim gi davlatlarning poytaxti b o ig a n b o is a
272

---

kerak. Bu ikki shahar m.av. II m ingyillik o ‘rtalarida O 'rta Osiyo 
vu Erondan kelgan oriy ko'chm anchilarning talon-taroj urushlari 
natijasida vayron etilgan, degan fikr bor.