‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Karfagen quldorlik davlatining siyosiy tuzumi. 
Karfagen 
quldorlik davlatining siyosiy tuzumi Misr. Qadimgi Bobil, Eron 
kabi yakka hokimlikka asoslangan tuzumga o'xsham as edi. Karfa­
genning siyosiy tuzumi Yunonistondagi kabi hokimiyat bir to'da 
qudratli zodagon harbiy kishilar qo'lida bo'lgan siyosiy tuzum edi.
M.av. V -IV asrlarda davlat hokimiyatining oliy vazifalariga 
mahalliy aholining boy, qudratli zodagonlari va harbiylari bir yil 
muddatga saylanar edi. Bu siyosiy tuzumni tarix tilida oligarxiya 
deyiladi. Ammo butun davlat ishlari 30 kishilik oliy kengash va 
300 kishidan iborat oqsoqollar kengashi tomonidan hal qilingan. 
Shuningdek. 104 kishidan iborat Kengash, sud ishlarini bajaruv- 
chi oliy nazorat tashkiloti ham mamlakatda katta mavqega ega edi. 
Bu tashkilotga. kengashga asosan mamlakat aholisining eng boy 
va mashhur kishilari. oilalari, kamdan-kam hollarda oddiy ijtimoiy 
guruhlardan ham vakillar saylanar edi.
Karfagenda mahalliy aholidan iborat xalq yig'ini ham ch- 
aqirilib turardi. Ammo uning mamlakat siyosiy hayotdagi o ‘rni 
ahamiyatsiz edi. Hamma jabhalarida oligarxlarning - zodagon, boy 
kishilar va harbiylarning ta'siri nihoyatda kuchli edi. Ular mam­
lakatda boTayotgan voqealarni sinchkovlik bilan kuzatib borar, 
qaysidir boy zodagon oilalami davlat hokimiyatini qo‘lga olib 
boshqarishga y o i qo'ym as edilar. Mamlakatda b a’zan hokimiyat- 
ni o ‘z qo'liga olib yakka hokimlik qilishga intilgan shaxslar yol- 
langan askarlarning sarkardalari orasida uchrardi. Masalan, m.av. 
VI asming o'rtalarida yashagan yollanma qo'shin sarkardasi Malx 
Sitsiliyadagi urushni zafarli tarzda tugatib o'zining jangovar harbiy 
floti bilan Karfagenga suzib kelgan. U Karfagenga kelgach, karf­
agen oligarxiyasi faoliyatini ikkinchi o ‘ringa surib, o ‘zining har­
biy zo'ravonlik diktaturasini o‘matgan. Ammo uning zo‘ravonlik 
diktaturasi mustahkam bo'lmagan. Sitsiliyadagi navbatdagi urush 
muvaffaqivatsiz tugagach, Malx Karfagendan quvg‘in qilingan. 
Malx mamlakatdan haydalib. uning hokimiyati barham topgandan 
so‘ng, karfagenlik eng boy xonadondan b o ig a n zodagon Magon 
hokimiyatni o 'z qo'liga oladi. Hokimiyatni qo'liga olgan Magon 
davlatni boshqaruv ishini o 'g 'li va nabiralariga meros qilib qoldi-
185

---

rish siyosatini amalga oshiradi. M agonilar sulolasi Karfagenda 150 
yilcha hukmronlik qiladilar. M agoniylarning Sitsiliva, Sardiniya va 
Korsika orollarida olib borgan zafarli urushlari ular hokimiyat tepa- 
sida uzoq turib qolishiga sabab bo'lgan.
Karfagen qo'shinlari m.av. 480 va m.av. 474-yillardagi yunon- 
lar bilan bo'lgan urushda qaqshatqich zarbaga uchragach, Magoni­
lar sulolasi hokimiyatdan chetlatilgan. M.av. V asrning o'rtalariga 
kelib Karfagenda karfagen oligarxiya hukumati to'laligicha qavta 
tiklandi.
M. av. V asr va 111 asr oralarida Karfagen O 'rtayer dengizining 
g'arbidagi eng qudratli davlatga aylanadi. Ammo m. av. Ill asr­
ning 60-yillariga kelib Karfagen g'arbiy O 'rtayer dengizida o'ziga 
nisbatan kuchli bo'lgan raqibi Rim saltanati bilan ayovsiz janglar 
olib borishiga to 'g 'ri keldi. Birinehi, ikkinchi va uchinchi Puni 
urushi natijasida karfagenliklar ba'zan g'alabaga erishgan b o isa - 
lar, uchinchi jangdagi m ag'lubiyat natijasida Karfagen davlati va 
shahri vayron etilib, bu joylar Rim saltanati mulkiga aylandi.