З б е к и стон р е с п у б л и к а с и о л и й в а



Download 18,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet131/211
Sana16.04.2022
Hajmi18,49 Mb.
#555986
1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   ...   211
Bog'liq
Лаханов Умурқалилар зоологияси

Скелети
Кушлар скелетининг узига хос хусусияти, айникра, найси- 
мон суякларининг пневматик булишидир. Ясси суяклар галвирдек тузи- 
лишга эга. Найсимон суяклар юпк;а деворли, ичи асосан \аво билан, кис- 
ман эса илик билан тулдирилган. Бу хусусиятлар суякларнинг ута каттик,- 
лигини ва енгиллигини таъминлайди. Шунга эътибор бериш лозимки, 
кушларнинг скелети куш гавдаси массасининг 8-18% ини ташкил килади, 
бу курсаткич сутэмизувчилар суякларининг огарлигига тенг. Лекин сугэ- 
мизувчиларнинг суяклари анча калин ва \аво бушлик/гари эса йук. Бу 
Хрлатни шу билан тушунтириш мумкинки, кушларнинг суяк-лари енгил 
булиши уларнинг узун булишига 
имкон беради (оёк скелети, айник- 
са, канот скелети танага нисбатан 
бир неча баробар узун) ва бу *ол 
скелетнинг умумий массасини 
оширмайди.
Бошка амниоталарнинг скеле- 
тига Ухшаб кушларнинг скелети 
Хам Ук скелетга, бош скелетга, 
эркин оёклар скелетига булина- 
ди (118-расм).
Уц скелети —
умуртка пого- 
наси беш булимга булинади: 
буйин, кукрак, бел, думгаза ва 
дум. Буйин умурткаларининг 
сони Узгарувчан, 11 дан 25 та- 
гача булади. Б иринчи буйин 
умурткаси атлас ёки атлант суд- 
ралиб юрувчилардаги сингари 
суяк \алка шаклида булади. И к­
кинчи буйин умурткаси — эпи- 
строфей эса атлас билан узининг 
118-расм. Каптарнинг скелети: 1-буйин
т и ш г м м п н й г и м т я г и ОП1ГЯПЫ 
УмУРтцалари, 
2 —
кукрак умуртк,алари, 
3
~дум  
ш 
ИМОН 
уси м таси Оркали 
yMypm l(w,ap Ui 
4
-д ум суяги (пигостил), 
5
-ц о вур -
кушилади (119-расм), бу бош- 
ганинг илмоцчасимон усимтали елка к,исми,
НИНГ 
буйинга нисбатан \аракат- 
6-цовурганинг цорин цисми, 7-т уш суяги,
чанлигини таъминлайди. Крлган 
8-кукрак тож суяги, 9~кукрак суяги, 10-кора-
к .ч к ,,,, 
__________ ___________ _ 
коид, 11— айри суяги, 12—елка суяги, 13—би-
1 ч
с
лак сУяги>
14—тирсак суяги, 15—билагузук-
тип да бУлаДИ, 
ЯЪНИ 
нисбатан 
кафт суяги, 16—I бармоц, 17—11 бармок;,
узун булган умуртка танасининг 
18-111 бармок,, 19-ёнбош суяги, 20-чуйм уч
ОЛДИНГИ 
ва орка 
ТОМОНИ 
эгарси- 
сУяги> 2 1 -цов суяги, 22—сон суяги, 23-болдир
МОН 
юзага эга (умуртка сагит- 
сУяги> 24—цевка, 25—I бармок;, 2 6 - IVбармок,.
www.ziyouz.com kutubxonasi


168
119-расм. F
o
3
huhz
 биринчи (атлант) ва
иккинчи (эпистрофей) умуртцалари: 1—бош
скелетининг энгса буртмаси билан цушилиш
юзаси, 2—тишсимон усимта.
тал кесимида опистоцел, фронтал кесимда процел). Бундай умуртца- 
ларнинг бир-бири билан бирикиши уларнинг горизонтал ва вертикал 
йуналишда ута \аракатчанлигини таъминлайди. Кушларнинг буйин 
цовуркалари рудимент холида булиб, буйин умуртцалари билан куши­
лади ва ичида най хосил килади. Фацат охирги бир-иккита буйин 
цовургалари буйин умуртцалари билан харакатчан бирикади, лекин 
улар тушгача етиб бормайди. Буйин умуртцалари нинг буйин мускул- 
лари билан бирга хусусияти шундаки, булар ёрдамида куш бошини 
180° га, япалоццушлар ва тутилар 270° га айлантира олади.
Кукрак умуртцалари 3-10 та булади. Бу умуртцалар бир-бири би­
лан цушилиб кетади ва орца суягини хосил цилади. Буларнинг хар 
бирига цовургалар харакатчан бирикади. Х,ар бир цовурга орца ва цорин 
булимларидан ташкил топган. Крвурганинг орца булими устки учи 
кундаланг усимтага ва кукрак умуртцасининг танасига харакатчан цуши- 
лади, цорин булимининг пастки учи эса тушнинг четига бирикади. 
Кукрак цафаси цовургаларнинг орца ва цорин булимларининг узаро 
Харакатчан бирикиши ва уларнинг умуртца погонаси хамда туш билан 
тана бушлигининг хажми узгаришини таъминлайди. Бу кушларнинг 
нафас олиши кучайиши сабабларидан бири булиб хисобланади. Хар 
бир цовурганинг орца булимида кейинги томондаги цовуррага тегиб 
турувчи илмоцсимон усимтаси бор, катта туш юпца, сербар ва узун 
пластинка шаклида булиб, унда хамма цушларда (кукрактожсизлар- 
дан ташцари) баланд кукрак тож суяги 

Download 18,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   ...   211




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish