Iqtisodiy rivojlanishning turli bosqichlarida
raqobat kurashi u
yoki bu davr iqtisodiyotining rivojlanish darajasiga ja v o b beradigan
u yoki bu shakllarga ega b o iib kelgan. X XI asrning boshlarida so-
tuvchi v a xaridor (iste’m olchi) o 'rtasid a uzoq m uddatli ham korlik
m unosabatlarini shakllantirish raqobatli ustunlikka aylanadi.
B ozordagi m arketing tadqiqotlari talab, narx, o ‘xshash tovar,
raqobatchilar v a xaridorlarni tahlil va bashorat qilishni nazarda tu-
tadi ham da tadbirlar ishlab chiqish va am alga oshirish bilan b o g ‘liq
tadqiqotchilik faoliyatining barcha turlarini o ‘z ichiga oladi.
Beshta
y o ‘nalishning barchasi b o 'y ich a bozor tadqiqotlari bilan shug‘ullan-
m aganlar bozordan chiqib ketdilar. R aqobat kurashi sotuvni rag'bat-
lantirish, m arketing sohasiga, y a 'n i iste’m olchi bilan to ‘laqonli ish-
lashga o ‘tdi.
Shunday qilib, korxonada zam onaviy logistika m arketingini joriy
qilish quyidagi raqobatli ustunliklarga erishish im konini beradi:
- zaxira v a b o g ‘langan kapital hajm ini kam aytirish;
- tovam i yetkazib berishga tayyorlikni oshirish;
- b u y u rtm an i bajarish vaqtini k am ay tirish v a u nin g sifatini
o s h iris h ;
- ishlab chiqarishning m oslashuvchanligini oshirish;
-
m ahsulot tannarxi, transport xarajatlari, q o ‘l m ehnati xarajatla-
rini pasaytirish;
- kapital aylanuvchanligini tezlatish;
- korxonaning iqtisodiy oqim larini optim allashtirish;
- korxona resurslarining barcha turlaridan
foydalanishni tashkil
qilishni ratsionallashtirish;
- iqtisodiy oqim larni boshqarish jaray o n id a korxonaning barcha
b o ‘linm alari faoliyatini muvofiqlashtirish.
A Q SH v a Y aponiyada qabul qilingan global m arketingning aso
siy konsepsiyalari tajribasidan kelib chiqib, global m arketingning
quyidagi asosiy standartlarini ajratib k o ‘rsatish m um kin:
- kom paniya talablariga m os keladigan qaytuvchan aloqa usul-
laridan
foydalanib, o ‘z iste’m olchisini imkoni boricha aniq bilish.
F aqat iste’molchini diqqat m arkaziga q o ‘yib, kom paniya uni bilgan
va bu bilim lardan foydalangan holdagina, iste’molchi undan voz
kecha olm aydigan taklifni shakllantirishi mumkin. Tashabbuskor,
nafsoniyati kuchli kom paniyalar yuzaga keladigan ehtiyojlarga od-
diygina javob qaytarishdan k o ‘ra o ‘zlari ehtiyojni yaratish va qondi-
rishga k o ‘proq y o ‘naltirilgan b o ‘ladi;
- eng yangi texnologiyalar (m arketingda -
autsorsing, m erchan-
dayzing, benchm arketing, internetm arketing, brendm arketing, mu-
nosabatlar m arketingi, «yashirin» m arketing, «tarixiy innovatsiyalar
nazariyasi») va innovatsion m arketingdan o ‘z vaqtida va to ‘g ‘ri foy
dalanish;
- zam onaviy m arketolog o ‘z ishini, ijodkorlikni byurokratiya-
ga
aylantirgan holda boshqarish, bashorat va nazorat qilish zarurati
sifatida k o Lrib chiqm asligi, balki tadbirkorlik ruhj bilan boyitilgan
ijodkor bo‘lishi lozim.
Oxirgi yillarda m arketingdan m am lakatlararo darajada foydala
nish tendensiyasi tobora aniqroq nam oyon boMmoqda. Bu holatda
foydalaniladigan «m egam arketing» atamasi m a’lum bir, k o ‘pincha,
boshqa m am lakatlarning tovarlari uchun yopiq b o 'lg an bozorga
chiqish uchun iqtisodiy, siyosiy va psixologik yondashuvlarni strate
gik m uvofiqlashtirshini taqozo etadi.
M asalan, «Pepsi Cola» kom-
paniyasi ulkan hind bozoriga chiqish uchun hindistonlik ishbilarm on
doiralar bilan m uvaffaqiyatli ham korlikni tashkillashtirdi. Salqin
ichim liklar ishlab chiqaruvchi mahalliy kom paniyalar qarshiligini
yengib o ‘tish va qonunchilikni o ‘zgartirishga quyidagi choralarni
am alga oshirish y o ‘li bilan erishildi. H indiston hukum atiga m ahal
liy qishloq x o ‘jaligi m ahsulotlarini eksport qilishda k o ‘m aklashish
ta k lif etildi. Bundan tashqari, «Pepsi Cola» kom paniyasi o ‘z m ahsu
lotlarini H indistonning qishloq x o ‘jaligiga ixtisoslashgan hududlari-
da sotish orqali ularning iqtisodiyoti rivojlanishiga k o ‘m aklashishni
34
v a’da qildi. Bu va ikkala tom on uchun foydali b o ig a n boshqa tak-
liflar H indistonning k o ‘plab siyosiy,
hukum at, jam oatchilik va ish-
bilarm onlik doiralari vakillari orasida o ‘z tarafdorlariga ega bo'ldi.
Y uqorida aytib o ‘tilganlarning barchasi bozorlarni qism larga
ajratish darajasining yuqori bo ‘lishiga olib keladi. Ishlab chiqaruv-
chilar deyarli har qanday ehtiyojni qondiradigan tovarlarni taklif eta
boshladilar. Tovarlar va m arketing tadbirlarining individuallashuvi
ro ‘y berm oqda, bu esa,
m os ravishda, yangi tovarlardan q o ‘shim cha
foyda olishning pasayishiga olib keladi. Zam onaviy raqobat strate-
giyalarining asosini m avjud bozorlardan tashqarida yangi tovarlar
yaratishga im kon beradigan innovatsiyalar tashkil etm oqda. Bunday
sharoitlarda innovatsion m arketing alohida rol o ‘ynam oqda.
Do'stlaringiz bilan baham: 
