Yusupova nargiza shakirovna jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

 «Bir cho‟qqilik» egri chiziq 

 «Ikki cho‟qqilik» egri chiziq 

 «Uch cho‟qqilik» egri chiziq 

 «Ikki cho‟qqilik» egri chiziqdan
iborat bo‟lib, bu cho‟qqilar egri 
chiziqlar diagrammalarida bir yillik tsikldagi sport natijalari dinamikasining asosiy 
turlari hamda ularning sport «forma»si rivojlanish fazalari bilan ehtimol tutilgan 
nisbatlari ifoda etilgan misollarda engil atletikachilar – uloqtiruvchilarning 
o‟rtacha ko‟rsatkichlari asos qilib olingan. 
Sport «forma»sini nima uchun doimiy ravishda saqlab turish mumkin 
emasligini L.P.Matveev quyidagicha izohlaydi: 
Birinchidan, sport sohasida takomillashtirishning etti yoki mazkur 
bosqichida hosil qilingan sport formasi – bu mazkur bosqich uchun (ha, faqat mana 
shu bosqich uchungina) optimal bo‟lgan holatdir. Navbatdagi, bundan ko‟ra yana 
ham yuksakroq bosqich uchun esa, endi u optimal bo‟lgan bir holatdir. Yangi sport 
formasini «echib tanlash» lozim bo‟ladi, shundan keyingina yangi sport «forma»si 
hosil qilish uchun shart sharoitlar vujudga keltiriladi. 
Ikkinchidan, sport «forma»sini hosil qilish va uni saqlab qolish uchun zarur 
bulgan (mashg‟ulot va musobaqalar) yuklamalarning jamlangan miqdorini uzoq 
vaqt saqlab turish sodir bo‟ladi. Bunday holat organizmda ertami-kechmi baribir, 
moslashish mexanizmlarining haddan tashqari zo‟riqib ishlashga qarshi muhofaza 
reakstiyasini vujudga keltiradi. 
Uchinchidan, organizmda kechayotgan vazifalar bilan jarayonlar o‟rtasidagi 
dinamik tarzdagi murakkab muvozanat holatini saqlab turish sportchi asab tizimi 
uchun og‟ir vazifa hisoblanadi. 
 
 

---

298 
O‟z – o‟zini nazorat qilish uchun savollar. 
1. Standart va o‟zgaruvchan yuklama uslublariga ta‟rif bering. 
2. Musobaqa mashq texnikasini yaxshilash uchun siz o‟rgatishning qaysi 
usullaridan (to‟laligicha yoki qismlar bo‟yicha) foydalanyapsiz, nima uchun? 
3. Harakat ko‟rgazmaliligi uslubi. Siz qaysi holatda undan foyda-lanasiz. 
4. Moslashtirilgan (sekin bajarish) ko‟rsatish uslubini qo‟llashda nima 
ko‟zda tutiladi. 
5. Sport mashg‟uloti qaysi xolatlarida siz videoyozuvdan foyda-lanasiz? 
6. Qismlarga bo‟lib yoki to‟laligicha o‟rgatish metodining ijobiy salbiy 
tomonlari. Sizga qaysi biri ma‟qul? 
7. Sport formasining to‟liq tushunchasini aytib bering. 
8. Sport formasini baholash uslublarini tavsiflay olasizi? 
9. Sport formasining fazalarini aytib bering. 
10. Sport formasini vaqtincha yo‟qotish fazasi deganda nimani tushunasiz?