Yusupova nargiza shakirovna jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

1.
 
Jismoniy madaniyatning faoliyat turi
- sifatida insonning o‟ziga xos, 
maqsadga muvofiq harakat faolligini tashkil etadi. Boshqacha qilib aytganda 
harakat faoliyatining aniq shakllar ko‟rsatilgan.Jismoniy madaniyatga hamma 
shakldagi harakatlar kirib qolmasdan, balki harakat faoliyatini aniq mashqlari 
kiradiki, bular hayotda kerakli harakat ko‟nikma va malakalari tashkil toptira 
oladigan, hayotga ahamiyatli bo‟lgan, jismoniy sifatlarni yo‟naltirgan holda 
rivojlanishini ta‟minlay oladigan, insonning sog‟lig‟i va ish qobiliyatini yuqori 
darajada ushlab turaoladigan bo‟lsin. Bunday jismoniy madaniyat faoliyatining 
asosiy elementlari jismoniy mashqlar deb nom olgan. 
Tarixiy tekshirishlarning ko‟rsatishicha, jismoniy madaniyatga ta‟sir 
ko‟rsatuvchi shakllari, mehnat faoliyatining birinchi elementar shakllarini 
qaytargan holda, ko‟proq jismoniy mehnat xarakterida bo‟lgan. Jismoniy 
madaniyatning keyingi rivojlanish jarayonida, ko‟proq harakat va faoliyatni 
maxsus (o‟yin, sport, gimnastika) madaniy ta‟lim, tarbiyaviy, sog‟lomlashtirish va 

---

9 
boshqa vazifalarni echish uchun, maxsus tuzilgan shakllarini o‟z ichiga 
oladi.Jismoniy madaniyat amaliy tomondan mehnat amaliyotiga oldingidagidek 
tayyorlash vositasi sifatida qoladi. Bu esa mehnat operastiyalarini tez egallab 
olishni ta‟minlashi, unumli mehnat qilishni hamda hayotda amaliy vazifalarni 
echish uchun kerak bo‟ladigan ko‟nikma va malakalarni, jismoniy sifatlarni 
rivojlantirishni va yuqori ish qobiliyatini ta‟minlaydigan jismoniy tayyorgarlikka 
olib keladi. 
2.
 
Jismoniy madaniyat predmetlar birligining boyligi sifatida-
jamiyat tomonidan yaratilgan moddiy va material boylikni, jismoniy madaniyat 
faoliyatini samarali ravishda ta‟minlash natijasidir.
 
Jismoniy madaniyatni rivojlanishidagi har bir bosqichda uni boylik (kishi 
talablarini qondiradigan boylikni) mazmunini kim shug‟ullanayotgan bo‟lsa, 
o‟rgatishi, ishlatish bu bilan birga imkoniyati boricha keyinchalik rivojlantirishi 
mumkin. Bu erda so‟z jismoniy madaniyatning hozirgi kunda ko‟p tarqalgan 
shakllari: gimnastika, sport turlari, sport o‟yini turidagi o‟yinlar, jismoniy 
mashqlarni majmui sifatida jismoniy madaniyatni amaliy va boshqa bo‟limlariga 
kiritilgan 
Ijtimoiy hayot va faoliyatni uzoq rivojlanishi yo‟lida, jismoniy 
madaniyatning mazmuni va shakli ham asta-sekin farqlanib bordi (ta‟lim va 
tarbiya, moddiy ishlab chiqarish va xizmat faoliyati, kunlik hayotda va dam 
olishda, tibbiyotda) bu esa jismoniy madaniyatda, ko‟pgina ijtimoiy ahamiyatga 
ega bo‟lgan bo‟limlarni maktabda, ishlab chiqarishda, turmushda, rekreativ 
davolash jismoniy madaniyat va boshqani tashkil topishiga olib keldi.Sportdagi 
yutuqlar jamiyatda jismoniy madaniyatni samaradorligini oshirish uchun maxsus 
tayyorlangan material texnik va boshqa sharoitlarga bog‟liq (medistina ta‟minoti, 
sport informastiyasi, maxsus sport asbob va uskunalari).