“Юrори молекулали бирикмалар эритмасининг барrарорлиги ва унинг бузилиши: тузлаш, коацер-вация, ивиrланиш. Геллар ва ивиrлар хоссаси”

 
Yuqori molekulali birikmalarning turg’unligi va ularning buzilishi
.
Yuqori molekulyar birikmalar (YuMB) eritmalari xuddi chin eritmalar kabi 
termodinamik muvozanat sharoitidagi agregativ barqarordir. Chunki YuMB 
zarrachalari elektrik va solvat (gidrat) qavat bilan o’ralgan bo’ladi. Bunday 
eritmalarni koagulyatsiyalash uchun kolloid zaryadini neytrallash bilan birga 
zarracha atrofidagi suyuqlik qavatini ham buzish kerak. YuMBning 
koagulyatsiyasi tipik liofob kolloidlar koagulyatsiyasidan farq qiladi. Liofob 
kolloidlar koagulyatsiyasi elektrolit-koagulyator oz miqdorda qo’shilganda ham 
sodir bo’laveradi. YuMB eritmalari uchun esa yuqori kontsentratsiyali eritma 
(ba’zida to’yingan eritma) qo’shish kerak. 
Yuqori molekulyar birikmalarni eritmalarning yuqori kontsentratsiyali 
elektrolit ta’siridan ajralib chiqishiga tuzlanish deyiladi. 
µ
−
z
F
-
=
µ
z
F
+
ϕ
ϕ
+
+
+
Chap tomon I O’ng tomon II
+
ϕ
ϕ
+
+
+
Yig’indisi 
N
uchun 
a
:
R
T
l
n
a
z
F
=
R
T
l
n
a
z
F
C
l
uchun 
R
T
l
n
a
z
F
=
R
T
l
n
a
z
F
+
+
ϕ
ϕ
R
T
l
n
a
a
=
R
T
l
n
a
a
+
+
+
+
a
a
=
a
a
Binda
kelib 

---

257 
Tuzlanish hodisasiga SHultse-Gardi qoidasini tadbiq etib bo’lmaydi. YuMB 
eritmasiga qo’shilaetgan elektrolit YuMB makromolekulasi atrofidagi solvat 
(gidrat) qavatni buzib, uning o’z ionlari solvatlanadi (gidratlanadi). Elektrolit 
qancha ko’p qo’shilsa, YuMB zarrachalari shuncha desolvatlanadi 
(degidratlanadi). SHuning uchun tuzlashni ayni elektrolitik koagulyatsiyalash deb 
bo’lmaydi. 
Ko’pgina izlanishlar natijasi shuni ko’rsatdiki, berilgan YuMB erituvchisi 
bilan solvatlana oladigan istalgan birikma YuMB eruvchanligini pasaytirib, uni 
cho’ktiradi. Masalan, spirt yoki atseton jelaninani uning suvli eritmasidan juda 
oson cho’ktiradi. Huddi shu kabi oqsilni suvli eritmasidan spirt, kauchukni benzolli 
eritmasidan esa atseton cho’ktiradi.