Yuristning nutq

«Futuwatnomai sultoniy», «Axloqiy Muhsiniy», «Risolai
hotamiya», «Anvari Suhayliy», «Javohir ut-tafsir»
kabi asarlari 
fikrimiz dalilidir. Bu asarlar besh yuz yildan ortiq vaqt o‘tsa- 
da, sharqona odob va axloq dasturi sifatida o‘z ahamiyatini 
yo‘qotgan emas.
122

---

Husayn Voiz Koshifiy Alisher Navoiyning muxlisi, 
shogirdi va do‘sti bo‘lgan. U 
«Tafsiri Husayniy» va «Javohir
ut-tafsir at-tuhfat ul-Amir»
nomli tafsir asarlarini Alisher 
Navoiyga bag£ishlagan. 0 ‘z navbatida uning bunday so‘z 
san’atidagi mahoratini Alisher Navoiy ham yuqori baholaydi. 
Alisher Navoiy va sulton Husayn Boyqaro o‘z asarlarini xalq 
o‘rtasida rasmiy ijro etish lozim bo‘lgan paytlarda, bu ishga 
Husayn Voiz Koshifiyni munosib ko‘iganlar. Ma’lumki, 1492- 
yilning 8-noyabrida ulug‘ mutafakkir, fors-tojik adabiyotining 
namoyandasi, Alisher Navoiyning ustozi Abdurahmon Jomiy 
vafot etadi. Abdurahmon Jomiyning dafn marosimida Alisher 
Navoiy o‘zining Jomiyga bag‘ishlangan marsiyasini o‘qib 
eshittirishni ham Husayn Voizga topshirganligi fikrimiz 
dalilidir.
123

---

7-B O B . SU D JARAYONI VA NOTIQLIK
SAN’ATI
l-§ . Prokurorning ayblov nutqi
M a’lum ki fuqarolar, korxonalar, m uassasalar va 
tashkilotlaming huquqlari hamda qonuniy manfaatlari sud 
yo‘li bilan samarali himoya qilinishini ta’minlash maqsadida 
barcha instansiya sudlarida ishlar ko‘rilayotganda prokuror 
qonunda belgilangan tartibda ishtirok etadi.
Prokuror sudlarda jinoyat ishlari ko‘rilayotganda davlat 
ayblovini quwatlaydi. Shuning uchun ham sud jarayonida 
prokurorga nisbatan davlat ayblovchisi termini qo‘llaniladi.
Prokuror birinchi instansiya sudlarida jinoyatlarga doir 
ishlami ko‘rishda ishtirok etib, davlat ayblovini quwatlaydi, 
dalillarni tekshirishda ishtirok etadi. Sudlanuvchilar, 
jabrlanuvchilar, guvohlar, ekspertlar va sudga taklif etilgan 
boshqa shaxslarga savollar beradi. Jinoyat Kodeksining 
normalarini qo‘llash, sudlanuvchining jinoiy harakatlarini 
dalillar asosida isbotlash, unga jazo turini va me’yorini tayinlash 
to‘g‘risida hamda sudda hal etilishi lozim bo‘lgan masalalar 
yuzasidan o‘z fikr-mulohazalarini bayon qiladi, jinoyatning 
sabablari va uning sodir etilishiga imkon bergan shart- 
sharoitlar haqida hamda ulami bartaraf etishga qaratilgan 
choralar to‘g‘risida o‘z fikrini bildiradi.
Davlat ayblovchisi sud tergovi yakunlarini inobatga olib, 
o‘z nutqida sudlanuvchining aybdor yoki aybdor emasligi 
toeg‘risidagi xulosaga keladi. Davlat ayblovchisi o£zining bu 
vakolatini m uvaffaqiyatli bajarishi u ch u n , ta ra fla r 
muzokarasidagi nutqida davlat ayblovining o‘ziga xos nozik 
tomonlarini yaxshi o'zlashtirgan bo‘lishi zarur. Prokuror sud 
jarayonida tirik inson hayoti muhokama qilinayotganligini aslo 
esdan chiqarmasligi lozim. Ba’zan hayotda muhokamadagi 
ish to'laligicha dalillanmay, masalaning nozik qirralari yetarli 
o‘rganilmay, gunohsiz odam jinoyatchi deb topilgan holatlar 
ham bo‘lgan.
124

---

Shuning uchun ham 0 ‘zbekiston Respublikasi Bosh 
prokurorining 1998-yil 12-noyabrdagi “Sudlarda jinoyat ishlari 
k o ‘rilish id a p ro k u ro r v ak o latin i t a ’m in lash ishini 
takomillashtirish haqida”gi buyrug‘ida: “Sudlarda ishtirok 
etayotgan va davlat ayblovini quwatlayotgan prokurorlar 
notqlik mahoratiga ega bo‘lsinlar, sudyalaming mustaqilligi va 
ularning faqat qonunga bo'ysunishi, o ‘zaro tortishuv 
tamoyiliga, sud muhokamasi va madaniyati qoidalariga qat’iy 
rioya qilsinlar, dalil-isbotlami tekshirishda faol ishtirok etib, 
ishni ko‘rishda yuzaga kelgan masalalar bo‘yicha asosli 
xulosalar berib,... jinoyat sodir qilganlarga murosasiz bo‘lib, 
tergov va suddagi ma’lumotlar aybsizlikdan to‘liq dalolat 
bersa, ayblovdan voz kechib, o‘z faoliyati bilan odil sudlovga 
ko ‘ maklashsinlar. Davlat ayblovchisining fikri sudda yozma 
taqdim etilishi majburiyligi haqidagi qonun talabiga rioya 
qilsinlar”1, — deb ta’kidlangan.
Bundan tashqari, prokuror qonunni, uning talablarini 
qat’iy himoya qiluvchi huquq-tartibot xodimi hisoblanadi. U 
huquqiy islohotlami o'tkazishda, huquqiy davlat, demokratik 
jamiyat qurish ishida hal qiluvchi o‘rinni egallaydi. Shuni afsus 
bilan aytish kerakki, b a ’zi p ro k u ro rlar o ‘zlarining 
faoliyatlarida himoya qilishdek muqaddas burchlarini unutib, 
k o ‘p in c h a jazo la sh x u su siy atlarin i nam oyon qilib 
qo'ymoqdalar. Prezidentimiz I.A.Karimov 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining ikkinchi chaqiriq oltinchi 
sessiyasida: “Yana bir o‘z yechimini kutayotgan muammo 
huquqni muhofaza qiluvchi idoralaming barchasiga taalluqlidir. 
U ham bo‘lsa, ushbu kasbni tanlagan ayrim xodimlaming 
maxsus xizmat libosini kiyishi bilan birdaniga yurish-turishi, 
xulq-atvori o‘zgarib qoladi. Ularning ongida “Biz davlatning 
o‘ta ishonchli odamlarimiz, qolganlar esa biz nazorat qilib 
turishimiz lozim bo‘lgan omma, xolos degan” kayfiyat paydo