Yuridik ma’lumot qidiruv tizimlarini qo‘llash

YURIDIK MA’LUMOT QIDIRUV TIZIMLARINI QO‘LLASH

Tayanch so‘zlar: axborot, axborot tizimi, usullar, semantik, pragmatik, sintaksis,tarmoq,internet, avtomatik, resurs

Tizim turlari va imkoniyatlari

Axborot tizimining asosiy maqsadi – axborotni saqlash va uzatishni tashkil etish. Axborot tizimi axborotga ishlov berishning “inson – kompyuter” tizimidan iboratdir. Axborot tizimining funksiyalarini unga yo‘naltirilgan ATni bilmasdan turib amalga oshirib bo‘lmaydi.

Axborot tizimi-axborotni to‘plash, saqlash, izlash, unga ishlov berish hamda undan foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan jami axborot resurslari, axborot texnologiyalari va aloqa vositalari deb “Axboratlashtirish to‘g‘risida”gi qonunda 2003 yil 11 dekabrda qabul qilingan.

Axborot tizimlari axborot jarayonlarining avtomatlashtirish darajasiga qarab, qo‘lda sozlanadigan, avtomatik va avtomatlashtirilgan kabi turlarga bo‘linadi. Qo‘lda sozlanadigan axborot tizimlari axborotlarni qayta ishlaydigan zamonaviy texnik vositalarning yo‘qligi va barcha amallarning inson tomonidan bajarilishi bilan tavsiflanadi.

Axborot tizimlarining elementlari¹.

- Kompyuter tizimi
- Telekommunikatsiya tizimi
- Axborot tizimi
- Korxona tizimi.
Zamonaviy tashkilot va korxonalarda ish faoliyatini avtomatlashtirish eng muhum vazifalardan biri. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002 yil 30 maydagi “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish to‘g‘risida”gi 3080-sonli farmonini bajarish va AKT sohasidagi strategik ustuvorliklarni amalga oshirishga doir amaliy chora-tadbirlar yuzasidan 2002-2010 yillarda “Kompyuterlashtirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish” dasturi tasdiqlangan.

Elektron arxiv xujjatlar yordamida ishlash ish faoliyatini tezlashtiradi. Xujjatlarni qidirish, to‘plash, saqlash va ularni boshqarish avtomatlashtirilgan tizimlarda bajariladi. Bunday avtomatlashtirilgan tizimlar axborot tizimlari deyiladi.

Avtomatik ATlarida axborotlarni qayta ishlash bo‘yicha barcha amallar inson ishtirokisiz bajariladi. Avtomatlashtirilgan ATlarida ma’lumotlarga ishlov berish jarayonida ham insonning, ham texnik vositaning ishtiroki nazarda tutiladi. Bunda kompyuterlarga asosiy o‘rin beriladi.
Avtomatlashtirilgan axborot tizimlarini ularda qo‘llanilayotgan axborotlarga ko‘ra tasniflash ham mumkin. Avtomatlashtirilgan axborot-qidiruv tizimlari qidirilayotgan ob’ektning farqlanishiga qarab hujjatli va faktografik turlarga bo‘linadi.
Xujjatli ATlarida qidiruv ob’ekti xujjatlar, ularning nusxalari yoki bibliografik izohlari hisoblanadi.
Faktografik ATlarida qidirilayotgan ob’ektlar aniq faktlar yoki hodisalarni tavsiflovchi ma’lumotlar bo‘ladi.
ATni amaliy qo‘llanish tajribasidan kelib chiqqan holda texnik hisoblash, analitik va mantiqiy murakkablik darajasi bo‘yicha tasniflanadi:

• 
  ma’lumotlarga ishlov berishning avtomatlashtirilgan tizimlari;
  
• 
  avtomatlashtirilgan ma’lumotnoma-qidiruv tizimlari;
  
• 
  avtomatlashtirilgan ish joyi;
  
• 
  avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari;
  
• 
  ekspert tizimlari.
  

Avtomatlashtirilgan ish joyi mutaxassisning kasbiy mehnatini avtomatlashtirish uchun mo‘ljallangan texnik va dasturiy vositalarning majmuidir. Huquqshunosning ish predmeti – bu axborotdir. Barcha huquqshunoslar axborot to‘plash, yig‘ish, tahlil qilish va ular asosida huquqiy xujjatlar tayyorlash bilan shug‘ullanadi.
Ushbu axborotlarni bir necha usullar bilan olish mumkin. Qog‘ozli xujjatlarni o‘rganib chiqish usuli bilan, bir necha adabiyotlarni tahlil qilish usuli bilan yoki eng qulay usul avtomatlashtirilgan axborotlardan foydalanish bilan axborot yig‘ish mumkin.