Yurak-qon tomirlarning tuzilishi Reja

Haydash tizimi
Yurakning muntazam qisqarishi yurak mushagining o'ziga xos ritmining natijasidir. Kasılma atriyadan boshlanadi. Bu qorinchalarning qisqarishini (atriyal va qorincha sistolasi) kuzatib boradi. Atriyal va qorincha kameralarining bo'shashishi (diastol) quyidagicha.
Ixtisoslashgan yurak o'tkazuvchanligi tizimi elektr energiyasini yoqish va uni miyokardning barcha qismlariga etkazish uchun javobgardir. Ushbu tizim quyidagilardan iborat:
- ixtisoslashgan to'qimalarning ikkita kichik massasi, ya'ni: sinoatrial tugun (SA tuguni) va atrioventrikulyar tugun (AV tuguni).
- Uning to'plami, uning shoxlari va qorinchalarda joylashgan Purkinje tizimi.
Inson qalbida SA tuguni yuqori vena kava yonida, o'ng atriumda joylashgan. AV tuguni interatrial septumning o'ng orqa qismida joylashgan.
Ritmik yurak kasılmaları, SA tugunida o'z-o'zidan paydo bo'lgan elektr impulsidan kelib chiqadi. Elektr impulsini yaratish tezligi ushbu tugunning yurak stimulyatori xujayralari tomonidan boshqariladi.
SA tugunida hosil bo'lgan impuls AV tugunidan o'tadi. Keyin, uning to'plami va uning shoxlari orqali qorincha mushaklaridagi Purkinje tizimiga qarab davom etadi.
YURAK VA TOMIRLAR SISTEMASI (SYSTEMA CARDIO -
ANGIOLOGAE)
Bu sistemaga qon va limfa tomirlari hamda yurak kiradi. Yurak va tomirlar sistemasi organizmni qon bilan ta’minlaydi, qon orqali a’zo va to’qimalarga har xil oziqa moddalar, kislorod va biologik aktiv moddalarni yetkazib beradi, shu bilan birga, organizmda modda almashinish natijasida hosil bo’lgan keraksiz mahsulotlarni va gazlarni olib chiqishda xizmat qiladi. Bu sistemaga kiruvchi a’zolar tuzilishini o`rganish, odatda, qon tomirlardan boshlanadi.

QON TOMIRLAR
Qon tomirlar har xil diametrdagi naychalar sistemasi bo’lib, ular qonni barcha a’zo va to`qimalarga yetkazib beradi, qonning a’zolarga oqishini boshqaradi, qon va to’qimalar orasida modda va gaz almashinuvini ta’minlaydi. Qon tomirlarga arteriyalar, arteriolalar, qon kapillyarlari (gemokapillyarlar), venulalar, venalar va arteriolo–venulyar anastomozlar kiradi. Arteriyalarda odatda kislorodga boy qon bo’lib (o`pka arteriyasi bundan mustasno), u yurakdan a’zolarga qarab oqadi. Venalar orqali qon yurakka oqib keladi. O’pka venasidan tashqari hamma venalardagi qonda kislorod kam bo’ladi. Gemokapillyarlar arteriya va vena tomirlari o’rtasida joylashadi. Ba’zan ular ikkita bir xil tomirlar (ikkita arterial yoki ikkita venoz tomirlar) o’rtasida bo’lishi ham mumkin. Bunday joylashishni kapillyarlarning «ajoyib to’ri» deb ataladi (masalan, buyrak koptokchalari, jigar va boshqalarda shunday).