Yuqori molekulyar birikmalar kimyosi haqida umumiy tushunchalar

Eng muxim sintetik polimerlar

Dastlabki moddalar (monomerlar)	Polimerning nomlanishi va formulasi	Olinish usuli
CH2=CH2 ^etilen	(-CH2-CH­2-)n ^polietilen	Polimerlanish
CH2=CH - CH3 ^prolilen	^polipropilen	Polimerlanish
^metilmetakrilat	^polimetilmetakrilat	Polimerlanish
CF2 = CF2 ^tetraftoretilen	(-CF2 – CH2 - )n ^teflon	Polimerlanish
C6H5 – CH = CH2 stirol	polistirol	Polimerlanish
Fenol C6H5 – OH formaldegid	Fenolformaldegid smolasi	polikandensatlanish

Polietilen
Etilenni radikal polimerlanishi natijasida olinadi:

nCH₂ = CH₂ →[ - CH₂ – CH₂ - ]_n

Polietilen sanoatda 3 xil usulda olinadi.

1. 
   Etilenni yuqori bosim ostida (150 – 200 MPa) va 150 – 320^oC da inisirlovchi (kislorod yoki organik peroksid) ishtirokida aylantiriladi. Bunda ortacha molekulyar massasi 100000 atrofida bo’ladi. Suyuq mahsulot granulalanadi.
   
2. 
   O’rtacha bosim (3,5 MPa gacha), 80 – 150 ^oC da turli metall oksidlari ishtirokida etilenni organik erituvchilarda eritib polimerlanadi.
   

Bunda o’rtacha molekulyar massasi 200000 – 300000 bo’lgan polietilen olinadi.

3. 
   Etilenni atmosfera bosimi yoki past bosim (2 – 3 atm) ostida va metall organik kompleks katalizatorlar ishtirokida (Sigler – Natta katalizatori TiCl₄ va AlR₃) polimerlash. Bunda o’rtacha molekulyar massasi 700000 atrofida bo’ladi.
   

Molekulyar tuzilishi: Yuqori bosim ostida olingan polietilenning makromolekulalarida (n ≈1000) yon uglevodorodli C₁ – C₄ zanjirlar bo’ladi.
Past bosim ostida olingan polietilen amalda tarmoqlanmagan, shuning uchun bu material ancha zich.
Xossasi : Termoplast oq rangli hamma rangga oson bo’yaladi, yupqa varag’i rangsiz va tiniq. Paypaslanganda mumga o’xshash. Zarbga ta’siri yo’q, yomon kleylanadi. Suv, kuchli kislotalar va ishqorlar hamda ko’pgina organik erituvchilar ta’siriga chidamli. Suvda shishmaydi. Zichligi 0,92 - 0,96 g/sm³, zichligini oritishi bilan qattiqligi, uzilish chegarasigacha bo’lgan barqarorlik, yuza qatiqligi ortadi. Boshlang’ich yumshash temperaturasi ≈80 – 120 ^oC.
Ishlatilishi :
Plyonka ishlab chiqarish uchun material (ayniqsa o’rash uchun), taralar (qop, yashik, bochka va hk), uy – ro’zg’or buyumlari tayyorlashda, radio va elektron texnika sanoatida, qishloq xo’jaligida va xalq xo’jaligining hamma sohalarida keng ko’lamda ishlatiladi.

Aim.uz