Yunusobod tumani 12-maktab biologiya fani o`qituvchisi

Yirik asarlari :1842- yil organik olam evoyutsiyasi haqida ilmiy asar yozdi.15yil davomida kengaytirib ,ishonchli dalillar yordamida boyitdi.
1859-yil ‘’Turlarning paydo bo`lishi
1868-yil ”Xonakilashtirilgan hayvon,,madaniy o`simliklarning o`zgaruvchanligi”
1871-yil ”Odamning paydo bo`lishi jinsiy tanlanish”
1876-yil ”O`simliklar dunyosida chetdan va o`z-ozidan changlanishning ta`siri ”
Sun`iy tanlashDunyo bo`ylab safardan qaytgan olim tashqi muhit ta`sirida turlar o`zgarishi mumkin ekanligiga ishonch bilan qaytdi. Geologiya,palentologiya,solishtirma anatomiya,embriologiyaga oid dalillar turlarning o`zgaruvchan ekanligidan dalolat berardi.Lekin o`sha davrdagi hukmron dunyoqarash bois,o`z faoliyatini evolyutsion jarayon mexanizmlarini o`rganishdan boshladi.
Ongsiz tanlashIbtidoiy odamlar bunda 9-10 ming oldin hayvon bolalarimi q`olga o`rgatish, yovvoyi o`simliklar orasidan oziqabop xillarini parvarish qila boshlagan.Insonlar faoliyatida yangi belgiga ega nav yoki zot chiqarish maqsad qilinmagani bois,Darvin ibtidoiy tanlashni ongsiz tanlash hisoblagan.
Ongli tanlash Insonlar sun`iy tanlash o`tkazar ekan,,birinchi navbatda,iqtisodiy, xo`jalik,estetik talablarini qondirish ko`rinishida namoyon bo`ladi.Sun`iy tanlash turlicha yo`nalishlarda olib borilishi natijasida,qovunlarning yozgi yupqa,,qalin po`choqli qishki va kuzgi navlari,qo`ylarning qorako`l,hisor, otlarning axatalka,qorabayir zotlari yaratilganiyorqin misol.
Sun`iy tanlash natijasida inson o`zi uchun foydali belgi xossalarnimumkin qadar o`zgartirishga harakat qilgan.Ba`zi madaniy o`simlik navlari,hayvon zotlarining ba`zilari bir tur,boshqalari ikki uch turhisoblanadi.masalan qoy muflon ,arxardan, it chiyabo`ri v abo`ridan tovuq zotlari yovvoyi bankiv tovug`idan kelib chiqqan.
XX asrning ikkinchi yarmida akademik Belyayev sun`iy tanlash yo`li bilan yovvoyi hayvonlarni xonakilashtirish mumkinligini tajriba orqali isbotlab berdi.U kumushsimonqora tulkilar orasidan xotirjam instinktga ega ekanlarini tanlab olib,alohida urchita boshladi.Nasllar orasidan ko`nikuvcha turlarini tanlab bordi.Natijada tulkilarda morfologik va fiziologik belgilar ham o`zgardi.Darvin sun`iy tanlash yo`li bilanyovvoyi hayvonlarni xonakilashtirish,yovvoyi o`simliklarni madaniylashtirish,zot va navlarni belgi va xossalarini o`zgartirish mumkinligi aniqlagach,tabiiy sharoitda yashaydiganorganizmlarda hamshunga o`xshash jarayon ro`y berishi mumkin degan fikrga kelgan.U yangi avlodda yuzaga kelgan ota onadan farq qiluvchi belgilarni shaxsiy o`zgaruvchanlik deb atagan.