Yuldаshev Asqarali Yakubovich soliqlar va soliqqa tortish

 
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR
1. 
Jismoniy shaxslarning mol-mulk solig`i to`lovchilar kimlar?
2. Mulklarning qiymati qanday tartibda hisoblab chiqiladi va uning stavkalari 
qanday? 
3. Jismoniy shaxslar mol-mulk solig`i stavkasini kim belgilaydi va bu soliqdan 
qanday imtiyozlar mavjud? 
4. Mol-mulk solig`ini hisobini taqdim etish tartibi va soliqni to`lash muddatlari 
qanday? 

---

91 
XIII bob. 
YURIDIK SHAXSLARDAN UNDIRILADIGAN YER SOLIG`I 
l-§. Yer solig`ini soliq tizimiga joriy etishning asosiy sabablari va uning 
iqtisodiy mohiyati 
Soliqlarning iqtisodiy mohiyati davlat bilan huquqiy va jismoniy shaxslar 
o`rtasida vujudga keluvchi obyektiv majburiy to`lovlarga asoslan-gan moliyaviy 
munosabatlar orqali xarakterlanadi. Bu moliyaviy muno-sabatlar maxsus ijtimoiy 
harakteiga ega bo`ladi, milliy daromadning bir qismi bo`lgan pul mablag`larini 
davlat ixtiyoriga safarbar qilishga xizmat qiladi. 
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqqan holda soliq tushunchasiga quyi-dagicha 
ta'rif berish mumkin: «Soliqlar davlat va jamiyatning pul mablag`-lariga bo`lgan 
extiyojini qondirish maqsadida qonun tomonidan belgilab qo`yilgan holda va 
o`rnatilgan muddatda jismoniy va yuridik shaxslardan davlat ixtiyoriga majburiy 
ravishda undirib olinadigan to`lovlardir. 
Soliqlarning mohiyati ularning bajaradigan funksiyalaridan kelib chi-qadi. 
Soliqlarning 
funksiyalari 
ularning 
mohiyatini 
amaliyotda 
harakat 
qilayotganligini ko`rsatadi. Shunday ekan, funksiya doimo yashab, soliq 
mohiyatini ko`rsatib turishi zarur. Bugun paydo bo`ladi, ertaga yo`q bo'-ladi, 
ketadigan holatlar soliq funksiyasi bo`la olmaydi. Demak, funksiya kategoriyasi 
doimiy, qafiy takrorlanib turadigan voqelikni ifodalaydi. Shunday uslubiy 
yondashishdan kelib chiqib soliqlar ftinksiyasini aniqlash kerak. 
Soliqlarning funksiyalari masalasida katta bahslashuvlar mavjud, lekin 
yagona bir fikrga kelingan emas. Ko`pchilik iqtisodchilar soliqlarga fiskal, 
boshqaruvchi, rag`batlantiruvchi, nazorat funksiyalari xos deb ta'rif berishadi. 
Soliqlarning birinchisi funksiyasi yordamida davlat byudjetining da-romadi 
tashkil etilsa, ikkinchisini ham amalga oshira borib, davlat ishlab chiqarishga uning 
o`sishini rag`batlantirishi yoki vaqtinchalik sekinlash-tirishi, sarmoya jamg`arish 
jarayonini kuchaytirishi yoki qisqartirishi kabi tadbirlarni amalga oshirishi 
mumkin. 
Soliq amaliyotida soliqlarni undirishning uchta usuli mavjud: 
1. Kadastrli. 
2. Daromad manbaidan. 
3. Daromad egasi daromadni olganidan so`ng (deklaratsiya bo`yi-cha).