Yozma savollar uchun namuna

59“Aksar yayoq va iliklarida tayoq va oyoqlarida choruq va eginlarida chopon erdi. Usrat bu 
martabada edikim, bizning orada ikki chodir edi. Mening chodirim volidamg‘a tikilur edi. Manga 
har yurtta olacho‘q yasar edilar, olacho‘qda o‘lturur edim”
. “Boburnoma”dan olingan mazkur 
matndagi tushunilishi qiyin so‘zlarni aniqlang va izohlang. 
J: yayoq piyoda yurish.iliklarida qoʻllarida.choruq - bu xom teridan qilingan.volidam 
onam.olachoʻqda 
60“Bu xabarni eshitib, Xisravshoh Qunduzda to‘xtay olmay, bo‘lg‘an kishisini ko‘churub, Kobul 
azimati qildi”.
“Boburnoma”dan olingan mazkur matndagi fe’llarni aniqlang va tahlil qiling. 
J: 1 chi eshitib holat feli ravishdosh aniq nisbat xabar mayli oʻtgan zamon hol vazifasida kelgan. 
2 chi toʻxtay olmay koʻmakchi feʼli soʻz qoʻshilmadi xabar mayli oʻtgan zamon aniq nisbat kesim 
vaziyfasida 3 shaxs.3 chisi koʻchirib bu ravishdosh hol oʻtgan zamon xabar mayli aniq nisbat 
sodda 3 shaxs.4 chisi qildi soʻzi bu sof feʼl sodda aniq nisbat xabar mayli 3 shaxs kesim tuslangan
 
61“Gahe topdim falakdin notavonlig‘,Gohe ko‘rdim zamondin komronlig‘,Base issig‘, sovug‘ 
ko‘rdo‘m zamonda,Base achchig‘, chuchuk tottim jahonda”.
Alisher Navoiyning “Mahbub-ul 
qulub” asaridan keltirilgan mazkur matnni badiiy tahlil qiling. 
JAVOB: Badiiy tahlil. 
Mahbub ul-qulub asaridan keltirilgan bu parcha masnaviy janriga oid hisoblanadi . Bunda 
A.Navoiy goh xorlik goh qiyinchilik vayronasida nola qildim, goho izzat va ma'murlikda 
bo'stonida majlis qurdim deydi. Bunda ijodkor tazoddan o'rinli foydalangan: issiq-sovuq 
Achchiq-chuchuk 
. Masnaviyda har bir bayt o'zaro qofiyalanib kelgan notavonlig'-kamronlig' 
Zamonda-jahonda kabi
 
62“
Shoh eshigi mundoq bekdin xoli bo‘lmasun va davlatning andin o‘zga intiqoli bo‘lmasun
”. 
“Mahbub-ul qulub” asaridan keltirilgan mazkur matndagi paronimlik xususiyatga ega bo‘lgan 
so‘zlarni aniqlang va morfologik tahlil qiling. 

---

20 
JAVOB: Paronim so'zlar: 
Shox-(daraxtning shoxi)
Shoh, (podshoh) 
Xol (yuzdagi xol) 
Hol( ahvol) 
Morfologik tahlil: 
Shoh- ot, sodda tub, shaxt oti, kim so'rog'i,bosh kelishik, 3-shaxs birlikda, aniq ot,egalik 
qo'shimchasi yo'q. Gapda aniqlovchi. 
Mundoq- qanday? Oddiy daraja, otlashmagan, sodda tub, aniqlovchi. 
Bo'lmasun- b-siz, o't-siz , aniq, o'tgan z, 3-shaxs birlik, xabar mayli, fe'l sodda tub, kesim , sof 
fel 
Andin- olmosh ko'rsatish , sodda , ot so'z turkumining o'rnida , to'ldiruchi 
Va- bog'lovchi , teng bog'lovchi, ikkita gapni bog'lab kelgan.
 
63“Haq yo‘lida kim senga bir harf o‘qutmish ranj ila,Aylamak bo‘lmas ado oning haqin yuz ganj 
ila”.
“Mahbub-ul qulub” asaridan keltirilgan mazkur matnni leksik tahlil qiling. 
JAVOB: Yo'l -yuriladigan joy. ko'p manoli ( taqdir yo'li , piyodalar yo'li) , uslubiy bo'yog'i yo'q, 
adabiy tilga mansub ,antonim va sinonimlik, paronim va omonimlik xususiyatiga ega emas . 
Yuz - sinonimlik qatori chehra , oraz, bet , bashara, aft ,turq,
Omonimlik: 
Yuz- son 
Yuz- inson yuzi 
Ma'no ko'chish turi yo'q. Adabiy tilga mansub.
 
64“
Aning ishi odamdin kelmas, qaysi odamki, dev qila olmas, har qattig‘ kishini bir tifl 
muhofazati ojiz etar, ul bir surukka ilm va adab o‘rgatgay, anga ne yetar
”. “Mahbub-ul qulub” 
asaridan keltirilgan mazkur matndagi olmoshlarni toping va tahlil qiling. 
JAVOB: OLMOSHLAR TAHLILI 
Aning (uning)- kishilik olmoshi sodda, qaratqich kelishik shaklida. 
Qaysi- so'roq olmoshi sodda 
Ul (u)- kishilik olmoshi sodda , bosh kelishik 
Anga (unga) - kishilik olmoshi sodda ,jo'nalish kelishigu shaklida 
Ne(nima)- so'roq ol. Sodda
 
65“Tongla ishlari o‘tgan burung‘i kun ishi, bu ham bir ishdur agar qila olsa kishi. Bu razolat 
kishilik takabburidin xo‘broq va bu zalolat yaxshiliq tasavvuridin marg‘ubroq”
. “Maxbub ul-
qulub” asaridan olingan mazkur matndagi tushunilishi qiyin so‘zlarni aniqlang va izohlang. 
JAVOB: Razolat- pastkashlik, qabihlik, jirkanch hatti harakat 
Takabburdin- o'zini ulug' tutish ,mag'rurlik, manmanlik kekkaygan , dimoog'dor . 
Zalolat- yo'ldan adashish, xato, yolg'on 
Xo'broq- yaxshiiroq 
Burung'i - o'tgan 
Marg'ubroq- istalgan, ehtiyoj sezilgan ma'qul, ko'ngilga yoqadigan.
 
66“Kimki xalqqa ko‘rsatib ehson bersa, u pastkash, saxiy emas”. “Maxbub ul-qulub” asaridan 
olingan mazkur matnni sintaktik tahlil qiling. 
JAVOB: Kimki -ega,
Xalqqa- vositali to'ldiruvchi 
Ko'rsatib -hol 
Ehson bersa -kesim fe'l kesim 

---

21 
U- ega 
Pastkashdir-kesim 
Saxiy emas –kesim