Yoyiq burchak burchak gradusi reja: Burchak. Uning ta’rifi. Burchakning turlari

Vertikal burchaklar deb, birining tomonlarini uchiga nisbatan davom ettirish natijasida hosil bo’lgan burchaklarga aytiladi (7- rasm).
DOB burchakning uchiga nisbatan OB tomonning davomi OA tomon,OD tomonning davomi OC tomon deb olsak, C]JOB va CAOC vertikal burchaklar boTadi. Xuddi shuningdek, A01) burchak AO tomonining davomi OB va OD tomonining davomi OC boTgani sababli AAOD va zf COB vertikal burchaklar. Vertikal burchaklar o’zaro tengdir, ya’ni zf DDOBD=D □ CAOC va ^ daod= a uCOB (7- rasm). ^{1 1 2 3 4}





Burchaklarni o’lchash

1.
Burchaklarni o’lchash uchun markazi burchak uchida bo’lgan ixtiyoriy radiusli aylana chizaylik (8- rasm).
A\?lB nuqtalar zf AOB tomonlarining aylana bilan kesishish nuqtalari bo’ladi.
Ta’rif. Ikki radius orasidagi burchak markaziy burchak deyiladi.
Burchakning OA va OB radiuslar bilan chegaralangan bo’lagi markaziy burchak, aylananing AB yoyi esa markaziy burchakka tiralgan yoy deb ataladi.
Bitta aylanada yoki bir nechta aylanalarda:
markaziy burchaklar teng bo’lsa, ularga tiralgan yoylar ham teng bo’ladi;
teng yoylarga teng markaziy burchaklar mos keladi.
Markaziy burchakning kattaligi aylananing burchak orasidagi bo’lagi yoyining gradus o’lchoviga teng. Kesmaning uzunligi chizqich yordamida odchangani singari, burchakning kattaligi transportir yordamida odchanadi. Masalan, AB yoyning gradus odchovi 15° ga teng bo’lsa, A AOBU = D15⁰ deb yoziladi.
Transportir markaziy burchak xossalariga asosan yasalgan.
Aylana yoyining gradus o’lchovi ham kesma uzunligi xossalariga o’xshash xossalarga ega (mustaqil ta’riflang).
Teng kesmalarning uzunliklari tengdir.
Kesmalar yiqindisining uzunligi qo’shiluvchi kesmalarning uzunliklari yiqindisiga teng.
Kesmalar ayirmasining uzunligi shu kesmalar uzunliklarining ayirmasiga teng.
Istalgan nurga uning boshlanqich nuqtasidan berilgan uzunlikdagiyagona (ya’nifaqat bitta) kesmani qo’yish mumkin. Burchaklar asosan transportir bilan o’lchanadi.
1°= 60’
1’= 60''
Yer ustuda o’lchashlarda (burchakni) ekker, astrolyabiya va teodolit kabi asboblardan foydalaniladi. Aylanani teng 360 bo’lakka bo’lsak va aylana
markazini ana shu bo’laklardan 2 tasini ketma ket birlashtiruvchi radiuslar orasidagi burchak 1^o ga teng yoki 1^o li yoy deyiladi.
1^o 15' 24'' - 1 gradus 15 minut 24 sekund deb o’qiladi.
M: 120^o li ca burchak tomonlari orasidan a nur o’tgan. Agar ca va da burchaklarning o’lchovlari 4:2 kabi nisbatda bo’lsa bu burchaklarni toping.
Echish: < (ca)+(ad)=<(cd)
120° 120°




Gradus o’lchovi aniqligini oshirish uchun bir gradusning 1