Yoshlar fiziologiyasi va gigiyenasi

Limb  sistemasi.  Limb  sistemasini  bosh  miyaning  funksional  jihatdan 
o’zaro  bog’langan  qator  strukturalari  tashkil  etadi.  Ularga  nerv  hujayralaridan 
tashkil  topgan  po’stloq  qismi  va  po’stloq  osti  tuzilmalari  kirib,  ular  miya 
ichkarisida  yadrolar  ko’rinishida  joylashgan  bo’ladi.  Ular  juft  bo’lib,  chap  va 
o’ng  yarimsharlarda  joylashgan:  bodomsimon  tana,  gipotalamus,  thalamus 
yadrolari  qismi.  To’siq,  o’rta  miya  limb  zonasi  va  boshqalar  shular  jumlasiga 
kiradi.  
Limb  sistemasining  funksiyalari  nihoyatda  murakkab  va  xilma-xildir.  Ular 
tashqi muhitining doim o’zgarib turadigan sharoitiga moslashuvini ta’minlshda, 
xulq-atvor,  his-hayajon,  hotirani  shakllantirishda  muhim  rol  o’ynaydi.  Uning 
strukturalarida ovqat yeyish,  ichimlik  ichish, avlodiy davom ettirish, o’z-o’zini 
himoya  qilish  singari  hayot  uchun  muhim  bo’lgan  ehtiyojlarni  qondirishga 
qaratilgan  mayl-istaklar  shakllanadi.  Aksirish,  yo’talish,  ko’zning  pirillashi 
oddiy  shartsiz  reflekslardan  farq  qilib,  ular  murakkab  shartsiz  reflekslar-
pistinklar qatoriga kiritiladi.  
Limb  sistemasi  odam  fe’l-atvorining  o’ziga  xos  xususiyatlarini  va  uning 
reaktivligini,  ya’ni  biror  xildagi  javob  reaksiyalarini  talaygina  darajada 
belgilaydi. 
Bordi-yu, 
masalan, 
hayvonning 
ikkala 
yarimsharlaridagi 
bodomsimon  tanachalar  olib  tashlansa,  bunda  tushayotgan  axborotni  uning 
emotsional  holatiga  muvofiq  baholash  qobiliyati,  uni  hayot  jarayonida 
to’plangan axborot, ya’ni hotira bilan taqqoslash xususiyati yo’qoladi.  
Limb  sistemasidagi  buzilishlarda  hayvonlar  va  odamning  xatti-harakati 
beo’xshov  bo’lib  qoladi,  oziq-ovqatga  nisbatan  munosabat o’zgaradi,  nusxa  va 
saqlab  qolishga  qaratilgan  faoliyatga,  emotsional  ruh-kayfiyatga  zarar  yetadi. 
Limb  sistemasining  faoliyati  bosh  miya    va  asosan  peshona  bo’laklarini  yangi 
po’stlog’I  bilan  idora  qilinadi.  Ayni  vaqtda  po’stloq  osti  tuzilmalari  katta 

---

 
134 
yarimsharlari  po’stlog’i  tonusini  quvvatlab  turadi,  emotsional  vaziyat  vujudga 
keladi, idrok qilish, tafakkur aktivlashadi, qulay ish rejimi vujudga keladi. Katta 
yarimsharlar  po’stlog’i  esa  analitik-sistetik  funksiyani  bajaradi,  oily  nerv 
faoliyatini ta’minlaydi.