Yosh huquqshunoslar

Darsga yakun yasash va baholash:

Dars mashg`ulotida yaxshi qatnashgan o`quvchilar ballarini e`lon qilish, rag`batlantirish.

Uyga vazifa :

Ommaviy axborot vositalaridan Mehnat kodeksining amal qilishiga misollar tanlab oling.

MMIBDO’____________________


10-Mavzu: O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaning yaratilish tarixi

Reja:
Darsning maqsadi:

1.Ta`limiy maqsad: O`quvchilar mavzu bilan tanishtirish va tushuntirish.

2.Tarbiyaviy maqsad:O`quvchilarni qonunlarga hurmat qilish ruhida tarbiyalashda ahloqiy fazilatlarni shakllantirish.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O`quvchilarni mustaqil fikrlashga o`rgatish

Konstitutsiya lotincha “constitution” so‘zidan olingan bo‘lib, “o‘rnatish”, “tuzilish” degan ma'noni anglatadi. Hozirgi kundagi "Konstitutsiya" tushunchasi XVIII asr oxirida paydo bo‘lgan va dunyoda birinchi Konstitutsiya sifatida 1787 yilda qabul qilingan AQSh Konstitusiyasi tan olinadi. Jumladan: tarixiy manbalarga ko'ra bu vazifani dastlab “Avesto” bajargan bo'lsa, VIII asrdan boshlab Movarounnahrda ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi Asosiy qonun tariqasida Qur'oni Karim amalda bo'lgan. XIII-XIX- asrlarda Movarunnaxrda shariat bilan bir qatorda davlatning huquqiy axvoliga ma'lum darajada ta'sir ko'rsatib kelgan Chingizxon yosusi va Amir Temur tuzuklari Sharqona madaniyatga binoan konstituttsiyaviy xujjatlar edi.

Bevosita o’zbek konstitutsionalizmi tarixiga nazar soladigan bo’lsak Xorazm Xalq Soveti Respublikasi Konstitutsiyasi 1920-yil 30—aprelida VI bo’lim XV bob va 87-moddadan iborat edi.1920-yilning 23-sentabrida Buxoro konstitutsiyasi qabul qilinib keyinchalik SSSR tarkibida uch marta 1927,1937,1978 yillarda qabul qilindi.

Respublikamizning yangi Konstitutsiyani ishlab chiqish zarurligi xaqidagi g'oya 1990 yil mart oyida ilgari surilgan edi, Oliy Kengashining 1990 yil 20 iyunda bo'lib o'tgan o'n ikkinchi chaqiriq ikkinchi sessiyasida Mustaqillik to'g'risidagi deklaratsiya respublikaning yangi Konstitutsiyasini ishlab chiqishga asos bo'lishi ta'kidlanadi. O'sha kuniyoq Prezident boshchiligidagi Konstitutsiya komissiyasi tuzildi.

1991 yilning noyabrida yangi Konstitutsiya loyixasining dastlabki, ya'ni birinchi variantlari tayyorlandi. U 158 moddadan iborat edi. 1992 yilning bahorida loyihaning ishlab chiqildi. Konstitutsiya komissisining raisi I.A.Karimov ikkinchi loyihani aniq va printsipial tarzda tahlil qilib chiqdi. Taxrir qilingan loyiha 137- moddadan iborat bo'lgan bo'lsa, loyihaning uchinchi varianti ham Prezident tomonidan taxrir qilinib, u 128 moddani tashkil etdi.

1992 yil 26 sentyabrda Konstitutsiya loyihasi umumxalq muhokamasi uchun matbuotda e'lon qilindi. Unda mamlakatning voyaga yetgan deyarli barcha aholisi ishtirok etdi.

1992 yil 8 dekabrda O'zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining XII – chaqirik 11-sessiyasi bo'lib, unda «O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasini qabul qilish haqida»gi masala ko'rildi Sessiyada deputatlar tomonidan loyixaga 80ga yaqin o'zgarish, qo'shimcha va aniqliklar kiritildi va bir ovozdan qabul qilindi.Yangi Konstitutsiya eskisidan farq qilib, muqaddima bilan boshlanadi. O'zbekiston Respublikasi 12 chaqiriq Oliy Kengashining 1992 yilning 8 dekabrdagi 11 sessiyasi tomonidan O'zbekiston Respublikasi yangi Konstitutsiyasi qabul qilindi. Konstitutsiya qabul qilingan kun 8 dekabr- bayram, dam olish kuni deb e'lon qilindi.

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaga 1992 yil 8 dekabrdan buyon, ya'ni 24 yil ichida etti marotaba o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritildi.

1.Birinchi marotaba 1993- yilning 28 dekabrida Konstitutsiyamizning 77-moddasiga o'zgartirish kiritilgan va u dastlabki parlament - Oliy Kengash faoliyati bilan bog'liq edi.

2.Konstitutsiyaga kiritilgan o‘zgartishlarning eng muhimlaridan biri ikki palatali parlamentni joriy qilish bilan bog‘liq. Parlament islohoti 2002 y. 27 yanv.da o'tkazilgan umumxalq referendumi natijalariga ko'ra hamda uning asosida qabul qilingan 2003 y. 24 apr.dagi O'zbekiston Respublikasining qonuniga muvofiq Konstitutsiya-ning XVIII, XIX, XX, XXIII boblari-ga, jami 32 moddaga tuzatish va qo'shim-chalar kiritilgan.

3.2007 yil 11-aprelda davlat boshqaruvini yanada demokratlashtirish, qonun chiqaruvchi va ijroiya hokimiyat, hukumat va mahalliy organlarning roli va ularning o‘zlariga yuklatilgan vazifalarni bajarishdagi mas'uliyatini oshirish, O‘zbekiston Prezidenti vakolatlarini aniq belgilab olish hamda mamlakatni yangilash va liberallashtirishda siyosiy partiyalarning roli va ta'sirini kuchaytirish maqsadida Konstitutsiyaning 89- moddasi, 93-moddaning 15-bandi, 102-moddaning ikkinchi qismiga o‘zgartishlar kiritildi.

4. 2008 yilda 77-moddaga kiritilgan bo‘lib, 2008 yil 4 aprelda Senat tomonidan ma'qullandi. Ushbu o‘zgartishga binoan 77-modda quyidagi tahrirda berildi: “Qonunchilik palatasi qonunga muvofiq tarzda saylanadigan 150 deputadan iborat”.

5.2011 yil 18 aprelda e'lon qilingan konstitutsiyaviy qonun asosida Konstitutsiyaning 78, 80, 93, 96 va 98-moddalariga ozgartish va qoshimchalar kiritildi. Konsepsiya asosida Konstitutsiyaga kiritilgan o‘zgartish va qo‘shimchalar quyidagi maqsadlarga qaratilgan:

birinchidan, demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini shakllantirish;

ikkinchidan, davlat boshqaruvini demokratlashtirish, davlat hokimiyati sub'ektlari - Prezident - davlat rahbari, qonun chiqaruvchi va ijroiya hokimiyat o‘rtasidagi muvozanatni ta'minlash;

uchinchidan, ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy-huquqiy islohotlarni amalga oshirish, mamlakatni yangilash va modernizatsiya qilishda siyosiy partiyalarning rolini kuchaytirish.

6. 2011 yilning 12 dekabrida kiritilgan bo‘lib, bunda 90-moddaning 2-qismidagi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining vakolat muddati yetti yildan besh yilga tushirildi.

7- Konstitutsiyamizga oxirgi tuzatish 2014-yil 16-aprelda 32,78,93,98,103,117-moddalariga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritilgan O’zbekiston Respublikasining Qonuni
(O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2017 y., 14-son, 213-modda)

Qonunchilik palatasi tomonidan 2017 yil 17 martda qabul qilingan

Senat tomonidan 2017 yil 28 martda ma’qullangan

O’zbekiston Respublikasining ushbu o’zgartishlar va qo’shimcha O’zbekiston Respublikasida sud tizimini takomillashtirish va uning faoliyati samaradorligini oshirish, sud’yalar korpusini yanada mustahkamlash va sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini ta’minlash maqsadida kiritilmoqda.