Yordamchi tarix

XULOSA…………………………………………………………………….26 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………………28 
 
 
 
 

---

3 
KIRISH 
Ma’lumki har zamon har makonda o’z rivojlanish tarixiga ega. Huddi 
shuningdek bu rivojlanish bir qancha bosqichlardan tashkil topadi. Ularni 
o’rganishda yozuvning o’rni esa beqiyosdir. Asrlar, yillar o’tishi ila o’zgarishiga 
qaramasdan yozuvlar tarixni o’rganishda birlamchi vosita sifatida sanaladi. 
Masalan, o’tmishdagi voqea- hodisalar, kishilarning kundalik hayot tarzi, 
asosiy mashg’ulotlari, siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy hayotlari ham yozuv vositasi 
orqali saqlanib kelgan osor-u atiyqalardan o’rganiladi. Hozirgi kunga qadar 
shakllanib, zamonaviy tusga kirgan yozuvlarimiz bir vaqtlar rasm, iyeroglif, 
shakllardangina iborat edi.
Ammo hozirgi davrda harflar orqali ifodalanadigan yozuvlar ommalashib, 
insonlar hayotidagi muhim ashyoga aylanib ulgurdi. Ammo bu holatga yetib 
kelgunga qadar bir qancha bosqichlarni bosib o’tgan yozuv haqida har bir tarixchi 
bilim-ko’nikma hosil qilmog’i zarur.
Insoniyat tsivilizatsiyasining rivojlanish 
tarixidagi yozuvning ahamiyatini inkor etib bo'lmaydi.
Tashqi dunyo, kundalik hayot, ichki kechinmalar - bularning barchasi tilda 
aks etadi. Yozuv mavjudlikning eng muhim shakllaridan biriga aylanadi, chunki 
yozuvlar yordamida har qanday ma'lumotlarni inson xotirasidan tashqarida saqlash 
mumkin.
Shunday qilib, arxeologlar hanuzgacha qadimgi yozuv naqshlarini 
topmoqdalar, ular ma'lum bir madaniyatning rivojlanish manzarasini tiklaydilar, 
shuningdek ma'lum hududlarda yashovchi etnik guruhlarning o'ziga xos 
xususiyatlarini aniqlaydilar. 
Ma'lumki, 
yozuvning 
paydo 
bo'lishi 
insoniyat 
tsivilizatsiyasining 
rivojlanishiga juda kuchli turtki bo'lgan. Bundan tashqari, voqea bizning ota-
bobolarimiz dunyo haqidagi g'oyalarini qabul qilishga birinchi urinishidan boshlab 
aniq boshlanadi. Yozuvning paydo bo'lishining asosiy sharti og'zaki tilning 
rivojlanishi edi. 
Qadimgi Incalarning tsivilizatsiyasi Amerika qit'asida eng katta bo'lgan. 
Tarixchilar uzoq vaqt davomida Hindiston aholi punktlari hududida biron bir yozuv 

---

4 
izi topilmaganiga hayron qolishgan. Faqat bitta narsa aniq edi - bunday katta davlat 
yozmasdan amalga oshirolmaydi. Darhaqiqat, uning yordami bilan shartnomalar va 
birlashmalar tuzilishi, savdo-sotiq qilinishi kerak va hatto oddiy iqtisodiyotda bu 
juda foydali vosita bo'lishi mumkin. 
"Taqdir tugunlari" - bu inson hayotidagi har qanday qiyin davrni anglatadigan 
so'zlar. Va kam odamlar bu ibora qaerdan paydo bo'lganligi haqida o'ylashadi. Shuni 
ta'kidlash kerakki, tugunlar qadim zamonlardan beri odamlarga hamroh bo'lib 
kelgan - ovchilar, baliqchilar, dehqonlar, savdogarlar, askarlar va boshqalar ularsiz 
qilolmaydilar. Bundan tashqari, tarix shuni ko'rsatadiki, hatto xat ham bir vaqtlar 
tuguncha bo'lmagan - uning yordami bilan turli xil ma'lumotlar kodlangan shaklda 
uzatildi.