Yo’nalishga kirish

 
Nazorat savollari: 
1. Iqtisodiyotning asosiy tarkibi nimalardan iborat? 
2. Yalpi ichki maxsulotlar deganda nimalarni tushunish mumkin? 
3. Sanoat xom ashyolari qayerlarda yetishtiriladi yoki qayerlardan olinadi? 
4. Suvning iqtisodiyotdagi o’rnini qanday tushunasiz? 
5. Havoning iqtisodiyotdagi o’rnini qanday tushunasiz? 
6. Yerning iqtisodiyotdagi ahamiyati to’g’risida nimani ko’rsatish mumkin? 
7. Iqtisodiyotdagi potensiallar haqida nimalarni ko’rsatish mumkin?
8. Inson resursining iqtisodiyotdagi o’rni haqida nimalarni aytish mumkin? 
 
12 Xayot faoliyati xavfsizligi mutaxassisining iqtisodiyot rivojlanishidagi
o’rni 
 
Kalit so’zlar: iqtisodiyot, soha, sanoat, ishlab chiqarish, qurilish, korxona, 
tashkilot, faoliyat, qayta ishlash, xizmat ko’rsatish, dehqonchilik, chorvachilik, 
omil, ta’sir, faoliyat. 
Mintaqa, davlatlar iqtisodiyoti aholi yashash darajasini belgilovchi omil 
hisoblanadi. Bu esa odamlar sihat-salomatligiga to’g’ridan to’g’ri ta’sir etuvchi 
faktor hisoblanadi. 
Хayot faoliyati xavfsizligi mutaxassislari iqtisodiyotining barcha tarmoqlarida 
faoliyat ko’rsatadi. O’zbekiston Respublikasining “Mehnatni muhofaza qilish 
to’g’risidagi” qonunining 14-moddasida 50 va undan oshiq ishlovchisi bor 
korxonalarda xavfsizlik bo’yicha alohida lavozim tashkil etilishi, shu bilan birga 
yuqoridagidan tashqari 50 va undan ko’p sonli texnikasi mavjud korxonalarda 
texnika yoki harakat xavfsizligi lavozimi tashkil etilishi belgilangan. Uning 
huquqiy asosi yaratilgan. 50 va undan kam sonli ishlovchilari bor korxonalarda esa 
xavfsizlik masalalari korxona bosh mutaxassislaridan biriga yuklanilishi ham 
ko’rsatilgan. 

---

 Korxona va tashkilotlarda muxofaza ishlari qanchalik darajada yaxshi yo’lga 
qo’yilgan bo’lishi bilan birga ishlab chiqarishda baribir ham salbiy holatlar sodir 
bo’lib turadi (jadval). 
2012 yilda ishlab chiqarishda sodir bo’lgan baxtsiz hodisalar tufayli 358 kishi 
jabrlangan ulardan 71 tasi halok bo’lgan. Korxona va tashkilotlarda baxtsiz 
hodimlar tufayli yo’qotilgan ish vaqti 16.7 ming ishchi kunni tashkil etgan 
3-jadval. O’zbekiston Respublikasi ishlab chiqarishidagi jarohatlanishlar 
to’g’risida ma’lumot 
Yillar 
10000 ishlovchiga to’g’ri keladigan 
jarohatlanishlar soni 
2010 
8.8 
2011 
5.1 
2012 
5.3 
Izoh: yillik statistik to’plam. 2013 y. 
O’zbekiston Respubikasida to’la maqomdagi ХFХ mutaxassislari (2014 y) 
tayyorlanayotgani yo’q (magistratura ko’zda tutiladi), bakalavr darajasidagi 
malakaviy kadrlar tayyorlanayapti. 
Iqtisodiyotni barcha sohalarida muvofaqiyatli faoliyat ko’rsatishi uchun ХFХ 
mutaxassisi sohalar bo’yicha ham yetarlicha bilimga ega bo’lishi kerak. 
Iqtisodiyotning qaysi sohasi bo’lishidan qat’iy nazar umumiy bo’lgan xavfsizliklar 
to’g’risidagi chuqur bilimga ega bo’lishlari kerak. Тexnika, yong’in, elektr, 
radiatsiya, ekologik xavfsizlik barcha zamonaviy korxonalarda hisobga olinishi 
zarur. Shu bilan birgalikda sanoat korxonalarida ularning xususiyatidan kelib 

---

chiqib turli xil xavfli faktorlar mavjudki, ularni xavfini kamaytirish yoki bartaraf 
etish uchun xususiy tomonlarini bilish lozim. Masalan alohida korxonalarda odam 
uchun turli xil zararli bo’lgan gazlar, aerozol, bug’ va boshqalar tarqaladi. 
Zararlovchi moddalar xususiyatini bilmasdan xavfsizlik chora tadbirlarini ishlab 
chiqish yoki qo’llash samarasiz bo’ladi. Shu sababdan ХFХ mutaxassisi faoliyat 
ko’rsatayotgan sohasi bo’yicha o’z bilimini oshirishi lozim, ya’ni iqtisodiyot 
sohasini bilishi kerak. 
Respublikamizda avtomobilsozlik, mashinasozlik sohasi ancha rivojlangan. 
Sohada minglab faoliyat ko’rsatayotganlar bor. Ularning sihat-salomatligini 
saqlash ishlab chiqarishdagi faoliyat barqarorligini ta’minlash demakdir.