Yo`ldoshev Xursandning

Toshkent Axborot
Texnologiyalari Universiteti
040 -21(sirtqi) guruh o`quvchisi
Yo`ldoshev Xursandning
Fizika fanidan tayyorlagan
Ma`ruzadan savollarga javobi
Variant: 21
O`quvchi: Yo`ldoshev Xursand

1.Yorug‘lik to‘lqinlarining fazoviy va vaqt bo‘yicha kogerentligi.

1. Toʻlqinlar — fazoda chekli tezlik bilan tarqaluvchi modda yoki muhitning holat oʻzgarishlaridir. Toʻlqinlarning tarqalish jarayonida energiya fazoning bir nuqtasidan ikkinchi nuktasiga uzatiladi, lekin zarralari koʻchmaydi. Turli xil mexanik, issiqlik, elektromagnit holat oʻzgarishlariga turli xil toʻlqinlar mos keladi. Elastik toʻlqin, sirtiy toʻlqin, elektromagnit toʻlqin turlari keng tarqalgan. Elastik deformatsiyalarni gaz, suyuqlik va qattiq jismlarda tarqalishi elastik toʻlqin deyiladi. Tovush toʻlqini va Yer qobigʻidan seysmik toʻlqin elastik toʻlqinning xususiy holi hisoblanadi. Ikki muhit chegarasi sirti boʻylab tarqaluvchi toʻlqinlar sirtiy toʻlqinlardir. Elektromagnit toʻlqinlar — xususan radio toʻlqinlar, yorugʻlik toʻlqinlari, ultrabinafsha toʻlqinlar, rentgen va gamma toʻlqinlar — tarqalayotgan oʻzgaruvchi elektromagnit maydonlardan iborat. Bulardan tashqari gravitatsion toʻlqinlar ham mavjud. Toʻlqin jarayonlari fizik hodisalarning deyarli barcha sohalarida uchraydi. Toʻlqinlarni oʻrganish fizika va texnika fanlari uchun muhim.
Tebranishlar bir xil yo‘nalishda sodir bo‘lganligi uchun M nuqtada natijaviy tebranish amplitudasi

ga teng bo‘ladi va u tebranishlar fazalari farqi qiymatiga bog‘liq bo‘ladi:

Agarda tebranishlar chastotasi bir-biriga teng bo‘lmasa

u holda fazalar farqi vaqt o‘tishi bilan o‘zgarib boradi:

* Bunday to‘lqinlar kogerent bo‘lmagan to‘lqinlar deb ataladi, chunki vaqt o‘tishi bilan natijaviy tebranish amplitudasi ham o‘zgara boradi. Kogerent bo‘lmagan to‘lqinlar bir - birining ustiga tushganda natijaviy to‘lqin amplitudasi kvadratining o‘rtacha qiymati qo‘shiladigan to‘lqinlar amplitudalarining kvadratlari yig‘indisiga teng bo‘ladi:

B u holda fazalar farqining o‘rtacha qiymati nolga teng bo‘lishi kerak:

Y uqoridagi qonuniyatlar shunday xulosaga olib keladi: har bir nuqtadagi natijaviy tebranish energiyasi barcha nokogerent to‘lqinlar energiyalarining yig‘indisiga tengdir. Agarda manbalar to‘lqinlarining chastotalari teng bo‘lsa,

u holda, fazalar farqi, vaqtga bog‘liq bo‘lmagan, o‘zgarmas kattalik bo‘ladi

Kogerent to‘lqinlar uchun, qo‘shiladigan tebranishlar fazalar farqi faqat

kattalikka bog‘liq bo‘ladi va bu yo‘lning geometrik farqi deb ataladi. (2) - ifodadan kogerent to‘lqinlar uchun

bo‘lgan nuqtalarda amplituda maksimal qiymatga erishadi:


qiymati quyidagi hollarda birga teng bo‘ladi:

bu yerda m = 0, 1, 2, … , hamma nuqtalar uchun, yo‘l farqi kattaligi to‘lqin uzunligining butun sonlariga teng bo‘lganda bajariladi