Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

Bank balansining hisoblari  

---

 

179

ya’ni omonatchi istalgan paytda talab qilib olishi mumkin bo‘lgani 

uchun ham, qonunchilikda, bank aktivlarining ma’lum bir qismini 

ishonchi yuqori likvidlik shaklida saqlab turishi ko‘zda tutiladi. 

Shuning uchun ham, pullar uzoq muddatga berishga, ayniqsa, 

belgilangan foizli stavka bo‘yicha (bu pulning qadrsizlanishi davom 

etayotgan sharoitda bank uchun og‘ir yuk bo‘lib tushadi) kreditlashga, 

ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lish ularga xos xususiyatdir. 

Masalan, O‘zbekiston tijorat banklari taqdim etgan kreditlarning 

umumiy hajmida qisqa muddatli kreditlar ulushi 80-85 foizni tashkil 

etadi, faqat qolgan kichik qismigina uzoq muddatli kreditlar ulushiga 

to‘g‘ri keladi. 

Bank balansining passiv qismidagi «Talab qilib olinguncha saqla-

nadigan depozitlar, jamg‘arma depozitlar, muddatli depozitlar, banklar-

ning depozitlari» birinchi darajali, eng muhim moddalar hisoblanib, 

odatda, ular bank passivining 70-80 foizini tashkil qiladi. Depozitlar 

juda harakatchan bo‘lganligi tufayli, bank o‘zining yuqori likvidligini 

ta’minlashi uchun doimo depozitlarning mijozlar tomonidan ommaviy 

ravishda olinishiga tayyor turishi lozim. Buning ma’nosi shuki, banklar 

kreditlar va boshqa aktivlardan juda ehtiyotkorlik bilan foydalanishlari 

lozim va bu yo‘lda xatoga yo‘l qo‘yilsa, bankning inqirozga uchrashi 

ehtimoli kuchayadi. Bank passividagi ikkinchi darajali moddalar «Bank-

lararo qarzlar va boshqa qarzlar» bo‘lib, bu moddalar joylashgan hisob-

varaqlar ham kattagina hajmdagi mablag‘larni tashkil qiladi. 

Depozitlardan tashqari bank passivining «Boshqa qarzlar» moddasi 

ham ikkinchi darajali majburiyatlarni to‘plash manbayi hisoblanadi. 

Banklararo qarzlarga yana kelgusida qayta sotib olish majburiyati 

bilan banklarga sotiladigan yoki banklardan sotib olinadigan qimmatli 

qog‘ozlar kiradi. Ular ham ikkinchi darajali majburiyatlar hisoblanadi.