Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

27-jadval. 

Tijorat bankining taxminiy balansi 

 

A k t i v l a r 

P a s s i v l a r 

1. Pul mablag‘lari 

 a) kassada 

 b) vakillik hisobvarag‘ida 

 c) majburiy zaxira fondi 

 1. Bank fondlari va   

foydalanilmagan foyda 

 a) ustav fondi 

 b) zaxira fondi 

 c) boshqa fondlar 

 d) foydalanilmagan foyda  

2. Valuta va qimmatli qog‘ozlar 

 a)  ivaluta 

 b)  veksellar 

 c)  hukumatning qimmatli    

      qog‘ozlari 

 3.  Bank ssudalari 

 a)  qisqa muddatli 

 b)  uzoq muddatli 

 c)  kreditlar bo‘yicha muddati  

      o‘tib ketgan qarzlar 

 d) kreditlar bo‘yicha muddati  

o‘tib ketgan foizlar 

 e) boshqa banklarga beriladigan  

      kreditlar 

 f) filiallarga berilgan kredit  

     resurslari 

4. Korxonaning ustav kapitaliga  

 qo‘yilmalar 

5. Asosiy vositalar 

6. Boshqa aktivlar 

 2. Jalb qilingan mablag‘lar  

 a) hisob-kitob varag‘i va joriy 

hisobvaraqlardagi mablag‘lar 

qoldiqlari 

 b) kapital qo‘yilmalar 

hisobvaraqlaridagi mablag‘larning 

     qoldiqlari 

 c) budjet mablag‘larining qol 

diqlari 

 d)  omonatlar 

 e)  depozitlar  

 f)  boshqa passivlar 

 3.  Xarid mablag‘lari 

 a)  markazlashtirilgan kredit    

     resurslari 

 b) kredit resurslari auksionlari  

     orqali erishilgan mablag‘lar 

 c) ikki tomonlama shartnoma  

     asosida erishilgan mablag‘lar 

 

---

 

177

  Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, tijorat banklari omonatchilarning 

moliya mablag‘larini jalb etadi hamda ularni  kreditlar berish, va o‘z 

nomlaridan qimmatli qog‘ozlarni sotib olishda foydalanadi. Omo-

natchilar – alohida shaxslar yoki korxonalar, firmalar yoki tashkilotlar 

bo‘lib, mablag‘larning egasi hisoblanadi. Ular o‘z mablag‘larini 

banklarga chek va jamg‘arma hisobvaraqlari, muddatli omonatlar va 

boshqa xil moliya vositalari shaklida «topshirish»ni rasmiylashtirgan 

holda vaqtincha foydalanish uchun taqdim etadilar. Bank nuqtayi 

nazaridan qaraganda, mana shu hisobvaraqlari va omonatlarning 

barchasi qarz majburiyatlari hisoblanadi, chunki ular bo‘yicha bank o‘z 

omonatchilaridan «qarzdor» sanaladi. Shuning uchun ham, u bank 

balansining passiv qismiga tegishli, bu yerda faoliyatning turli 

yo‘nalishlari bo‘yicha bankning hamma qarzlari ro‘yxati beriladi. 

Shular bilan bir qatorda bank o‘ziga qarashli aksiyadorlik 

mablag‘ini ham qo‘shib, jalb qilingan mablag‘larni turli aktivlar yoki 

faoliyat yurituvchilar o‘rtasida joylashtiradi va ular bank balansining 

aktiv qismida aks ettirilgan. 

Tijorat bankining taxminiy balansi bank aktivlari va passivlari 

tarkibi hamda tuzilishini tasvirlashning umumiy qabul qilingan andozasi 

hisoblanadi. Balans ularning ma’lum muddat ichidagi holatini qayd 

etadi, ya’ni balans iqtisodiy subyekt moliyaviy ahvolining bir lahzalik 

tavsifidir. Masalan, aytaylik, 2004-yil 1-yanvarga tayyorlangan balans-

dan bankning 2003-yilda omonatchilarning jalb qilingan mablag‘larini 

qanchalik muvaffaqiyat bilan joylashtirilganligini yoki bu mablag‘lar 

qo‘yilgan qimmatli qog‘ozlarning eng maqbul tarkibiy tuzilishi ko‘p 

jihatdan uning keyingi yillardagi hayotga qodirligi hamda likvidligini 

belgilab qo‘yganini ko‘rish mumkin.