Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

 

 

3.7. Bank hisoboti 

 

 

[108].  Bankning moliyaviy hisoboti –  bu bank taklif etgan 

xizmatlar va boshqa turdagi faoliyatlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar maj-

muyidir. Bu hisobot qonunni, huquqni himoya va nazorat qiluvchi 

organlar, aksionerlar, bank boshqaruvchilari, investorlar, mijozlar uchun 

juda muhimdir. 

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki O‘zbekiston Respublikasi 

hududida faoliyat ko‘rsatayotgan banklarga moliyaviy hisobotlarni 

matbuotda chop ettirish uchun quyidagi shakllarni belgilagan: 

 

Bankning yig‘ma yillik yakuniy balansi (balans hisoboti) (25- 

jadval). 

 

Joriy yilning yig‘ma yakuniy daromadlar va xarajatlar hisoboti 

(26-jadval). 

Ushbu daromadlar va xarajatlar hisoboti auditor firma tomonidan 

tasdiqlanadi. 

O‘zbekiston Respublikasining «Banklar va bank faoliyati to‘g‘-

risida»gi Qonunning 41-42-moddalarida banklarda hisob yuritish va 

---

 

171

hisobot xususida quyidagilar yozilgan: «Banklarda buxgalteriya hisobi 

yuritish va hisobot qoidalari Markaziy bank tomonidan O‘zbekiston 

Respublikasining qonun hujjatlari va xalqaro standartlarga muvofiq 

belgilanadi. 

Buxgalteriya hisobini yuritish va hisobot qoidalari buzilganligi 

uchun bank rahbarlari qonun hujjatlariga muvofiq javobgar bo‘ladilar». 

Yuqoridagi har ikkala moliyaviy hisobot Markaziy bank belgilay-

igan shakl va muddatlarda, unda ko‘rsatilgan ma’lumotning to‘g‘riligini 

auditorlar tasdiqlagach, matbuotda e’lon qiladilar. 

Balans hisoboti aktivlar, passivlar (ya’ni majburiyatlar, aksionerlar 

sarmoyasi va ko‘zda tutilmagan vaziyatlar moddalarini o‘z ichiga olsa, 

daromadlar va xarajatlar hisoboti esa, bankning ma’lum vaqt ichida 

qilgan daromadi va xarajati haqidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi). 

Bulardan tashqari, bank faoliyatining moliyaviy ahvoli bilan 

qiziquvchilar uchun yana ikki hisobot juda muhimdir. Bular: 

 

mablag‘lar manbayi, ulardan foydalanish haqidagi hisobot; 

 

aksiyadorlar sarmoyasi haqidagi hisobot. 

  Mablag‘lar manbayi va ulardan foydalanish haqidagi hisobot quyidagi 

ikkita savolga javob beradi: 

 

ma’lum bir vaqt ichida foydalanilgan mablag‘lar qayerdan 

olingan? 

 

mablag‘lardan qanday foydalanildi? 

Aksionerlar sarmoyasi haqidagi hisobot ma’lum vaqt ichida sarmo-

yaning harakati va uning natijasida sarmoyada yuz bergan o‘zgarishlar 

haqidagi ma’lumotni beradi. 

Moliyaviy hisobotlar quyidagi ko‘rsatkichlarga nisbatan moliyaviy 

xatarni e’tiborga olgan holda tuziladi: 1) kapitalning yetarliligi; 2) ak-

tivlar sifati; 3) likvidlik; 4) foiz stavkasi xatari; 5) xorijiy valuta savdo-

sining sezuvchanligi; 6) balansdan tashqari mablag‘lar; 7) operatsiyalar 

xatari; 8) ichki nazorat va qonun organlari orqali hal qilinadigan janjalli 

moliyaviy ishlar. 

Shuningdek, moliyaviy hisobotlarda sof foiz daromadlar, kreditlar 

tufayli ko‘riladigan zararlarni qoplash zaxirasi, foiz daromadlari bilan 

bog‘liq bo‘lmagan daromadlar, to‘lanadigan foiz bilan bog‘lik bo‘lmagan 

xarajatlar, ko‘zda tutilmagan xarajatlar, to‘lanadigan soliqlarni tahlil qilish 

orqali bank daromadlarining sifati va barqarorligiga baho beriladi. 

 

Moliyaviy hisobotlarning har tomonlama to‘liq va foydali bo‘li-

shiga erishish uchun joriy faoliyat natijalari bilan rejalashtirilgan natija-

---

 

172

larni, joriy natijalar bilan o‘tgan davrdagi natijalarni, bank faoliyati nati-

jalari bilan boshqa banklar faoliyati natijalarini qiyoslash maqsadga mu-

vofiq.