Yillar davrida o‘zbekiston respublikasida biologik xilma-xillikni saqlash strategiyasini tasdiqlash to‘G‘risida

3-bob. Mavjud xavf-xatarlar va muammolar

32. Oxirgi o‘n yildagi vaziyatni tahlil qilish bioxilma-xillik yo‘qolishi va uning mahsuldorligi pasayishi va ekotizim xizmatlari funksiyalari kamayishining asosiy sabablari jiddiy ravishda o‘zgarmaganligini ko‘rsatadi.

33. Biologik xilma-xillikning mavjud xavf-xatarlari asosan iqtisodiyotning biologik resurslardan barqaror foydalanishni hisobga olmasdan rivojlanishi bilan bog‘liqdir.

34. Chorvachilik tabiiy ekotizimlarga salmoqli ta’sir ko‘rsatadi. Cho‘l, tog‘oldi va tog‘ hududlarida, ayniqsa qishloq manzilgohlari yaqinida joylashgan zonalarda yaylovlarning tanazzulli tezlashadi.

35. Quyidagilar:

qishloq xo‘jaligi sug‘orishi infratuzilmasining tor yo‘naltirilgan rivojlanishi va boshqarilishi;

baliqchilik xo‘jaligi sohasida tabiiy resurslarni boshqarish va foydalanishning barqaror bo‘lmagan shakllari;

sug‘oriladigan dehqonchilik hosildorligining pastligi va barqaror bo‘lmaydigan sug‘orilmaydigan dehqonchilik o‘sib borayotgan xavf-xatarlarga tegishlidir.

Ushbu omillar mamlakat aholisi soni tez o‘sib borishi bilan qo‘shilib barcha resurslardan jadal foydalanishga olib keladi.

36. Aholi soni o‘sishi natijasida aholi punktlari hududi kengaydi, bu ekotizimlar tomonidan ko‘rsatiladigan xizmatlarga nisbatan tabiiy ekotizimlarga yuklamani oshirdi.

37. Iqlim o‘zgarishi yerlarning tanazzulga uchrashi va cho‘llanish jarayonlarini keltirib chiqaradi va bu bilan biologik xilma-xillikning holatiga ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu jarayonlar ayniqsa Orolbo‘yida, Ustyurt platosida, Qizilqum sahrosida, tog‘lardagi o‘rmon massivlarida va tog‘oldi tumanlarida jadallik bilan yuz bermoqda.

38. Mavjud tendensiyalar saqlanib qolsa yaqin o‘n yil mobaynida asosiy ekotizim xizmatlarining qo‘ldan boy berilishi xavfi o‘sadi. Bundan tashqari, iqlim o‘zgarishi ta’sirning boshqarib bo‘lmaydigan omili hisoblanadi, u tanazzulga uchrashi va biologik xilma-xillikning yo‘qolishi borasida qo‘shimcha muammolar keltirib chiqarishi mumkin.

39. Quyidagilar biologik xilma-xillik saqlanib qolishiga to‘sqinlik qilayotgan asosiy muammolar hisoblanadi:

normativ-huquqiy hujjatlarning biologik resurslardan foydalanishni tartibga soluvchi xalqaro standartlarga nomuvofiqligi;

bioxilma-xillik va ekotizim xizmatlari qiymatini iqtisodiy baholash mexanizmlarining mavjud emasligi;

muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar tizimini va ularning reprezentativ tizimini muqobil boshqarishning mavjud emasligi;

atrof tabiiy muhit, jumladan, bioxilma-xillik davlat kadastri va monitoringi yetarlicha amalga oshirilmasligi;

bioxilma-xillikni saqlash sohasida moliyalashtirish yetarli emasligi;

davlat ekologik ekspertizasi tartibotiga xo‘jalik faoliyati va boshqa faoliyatning bioxilma-xillikka ta’sirini baholash mexanizmlari yetarlicha joriy etilmaganligi;

jamoatchilikning bioxilma-xillikni saqlab qolishdan xabardorligini va ishtiroki darajasining pastligi;

aholi ekologik madaniyatining yetarlicha rivojlanmaganligi.